Διαβάστε επίσης:
ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Στα δύο βιβλία μου που κυκλοφόρησαν πρόσφατα («Μονόλογοι» - «Διάλογοι») αναφέρομαι σε ορισμένα κοινωνικά προβλήματα με ανατρεπτική στόχευση. Όπως στην «Ουδετερότητα», στον «Ελεύθερο χρόνο» (Αντιμανιφέστο), τις σχέσεις μας με το Σύμπαν (Συμπαντική Αρμονία) και τις πολεμικές βιομηχανίες (Ειρήνη) που πιστεύω ότι ανατρέπουν όλες τις υπάρχουσες κοινωνικές και διεθνείς σχέσεις. Θα αποκαλούσα την προσπάθειά μου αυτή ένα άλμα προς το αύριο. Προς το μέλλον. Με την προσθήκη ότι οι ιδέες που αναπτύσσω και η μέθοδος με την οποία τις παρουσιάζω αναλυτικά, νομίζω ότι έχουν την σφραγίδα της πρωτοτυπίας.
Εάν ήμουν Γερμανός, Γάλλος ή Αμερικάνος, είμαι βέβαιος ότι οι σκέψεις μου αυτές θα είχαν γνωρίσει μεγάλη δημοσιότητα και θα είχαν προκαλέσει πλήθος συζητήσεων και αναλύσεων, με αποτέλεσμα να γινόταν βήματα σημαντικά μέσα σε περιοχές κρίσιμες για την ανθρωπότητα που σήμερα κάτω από τα πέλματα των μεγάλων κρατικών και οικονομικών δυνάμεων παραπαίει επικίνδυνα σαν ένα σκάφος στο μάτι του κυκλώνα.
Ζούμε την εποχή του τέλους όλων των συστημάτων διακυβέρνησης και όλων των προσπαθειών για την επίτευξη αρμονικών σχέσεων μεταξύ των λαών. Ταυτόχρονα με την πρωτοφανή κρίση του υλικού κόσμου βρίσκονται σε μεγάλη δοκιμασία και οι κύριες εκφράσεις του πνευματικού κόσμου όπως η θρησκεία και η τέχνη. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο μυλόπετρες, τον υλικό και τον πνευματικό κόσμο, που βρίσκονται και οι δύο σε βαθειά κρίση, οι άνθρωποι συνθλίβονται σε βαθμό που πολλοί σκέφτονται μήπως φθάσαμε στο τέλος του Ανθρώπου. Ήδη οι πρωτοποριακοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου έχουν αρχίσει να αντικαθιστούν τον Άνθρωπο με τα ανθρωποειδή και τους εξωγήινους…
Θεωρώ ότι ο άνθρωπος πράγματι τιμωρείται, γιατί δεν σεβάστηκε ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης (δεν τα εγνώριζε ή τα εγνώριζε και τα αγνοούσε), με αποτέλεσμα στα κοινωνικά συστήματα που δοκιμάστηκαν έως σήμερα, τελικά αποδεικνύεται ότι δεν κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν τον Άνθρωπο στην ολότητα και στην πολυπλοκότητά του. Αντί για δούλους και δουλοπάροικους έχουμε εργαζόμενους με γραβάτα και πολίτες-ψηφοφόρους της Κυριακής. Το σύστημα όμως είναι το ίδιο. Αγνοήθηκε το γεγονός ότι το ανθρώπινο γένος βρίσκεται ακόμα στη νηπιακή του ηλικία αν υπολογίσουμε τα 100.000 χρόνια παρουσίας του στη γη με κορυφαίο συναίσθημα το φόβο και την ανασφάλεια. Ο φόβος και η ανασφάλεια κυριαρχούν επί χιλιάδες χρόνια και εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα στις ψυχές των ανθρώπων έως σήμερα.
Με κυρίαρχο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ο άνθρωπος παραμένει φοβισμένος και ανασφαλής. Από την άλλη μεριά, στο βάθος του κάθε ανθρώπου υπάρχει ο θηρευτής έτοιμος να υπερασπίσει τη ζωή του και δεν ησυχάζει ποτέ! Γνωρίζει μόνο ότι για να είναι ασφαλής χρειάζεται δύναμη. Που την εξασφαλίζει μόνο με τη δύναμη της εξουσίας και τη συσσώρευση πλούτου. Να γίνει ο ίδιος θηρευτής. Απλά η αντίθεση δεν είναι πια ανάμεσα στον άνθρωπο και στους εξωτερικούς εχθρούς του αλλά μέσα στην ίδια την κοινωνία. Ανάμεσα στους ισχυρότερους (που οργανωμένοι σε φατρίες θηρευτών με τη μέθοδο των κυβερνητικών συστημάτων πολλαπλασίασαν τα όπλα της εξουσίας και της βίας με τη συσσώρευση και τον έλεγχο όλων των υλικών και πνευματικών αγαθών) και στον απλό Λαό. Επομένως η ανθρώπινη κοινωνία ξεκίνησε εξ αρχής να οικοδομείται επάνω σε μια παρά φύσιν βάση, γιατί είναι στρεβλή η μετάθεση της αντίθεσης του ανθρώπου προς την άγρια φύση σε μια αντίθεση του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Ποιου ανθρώπου; Των θηρευτών παντός είδους που καρπώνονται για τον εαυτό τους τα βασικά όπλα με τα οποία οι ανθρώπινες φυλές στο σύνολό τους σε όλες τις προηγούμενες χιλιετίες κατόρθωσαν βήμα-βήμα να αντιμετωπίσουν τις θεομηνίες και τους κινδύνους όλοι μαζί για να προστατευτούν και να επιζήσουν απ’ τη μια μεριά και του απλού Λαού από την άλλη.
Με άλλα λόγια, από το 3000 π.Χ. έως σήμερα το μοντέλο των σχέσεων μέσα στην κοινωνία και μέσα στον διεθνή χώρο είναι ίδιο και απαράλλαχτο με κείνο της εποχής των σπηλαίων. Με τη διαφορά ότι ο Άνθρωπος-θηρευτής έχει πλέον απέναντί του αντί για την άγρια φύση τον Άνθρωπο-θύμα.
Έκτοτε οι άνθρωποι τρώγονται μεταξύ τους γιατί στο βάθος είναι φοβισμένοι και ανασφαλείς όπως την εποχή που τους περικύκλωναν κοπάδια λύκων.
Η δική μου προσπάθεια δεν είναι να προτείνω ένα καινούριο σύστημα διακυβέρνησης αλλά να κάνω ένα κάλεσμα για να ξαναδούμε σωστά την ανθρώπινη φύση και να εξετάσουμε τα είδη των σχέσεων τόσο ανάμεσα στους ανθρώπους όσο και ανάμεσα στον άνθρωπο και στο Σύμπαν.
Δημοσιεύω τρία άρθρα-πραγματείες* με την ελπίδα ότι θα σπάσω το πέπλο της σιωπής και της απομόνωσης που μου έχουν επιβάλει οι … θηρευτές του γλυκού νερού και ότι θα βρεθούν ανοιχτά και ελεύθερα μυαλά να σχολιάσουν τις ιδέες μου, ώστε να φωτιστεί περισσότερο το μονοπάτι που οδηγεί όπως είπα στο μέλλον.
Η αγριότητα του πολιτισμού* - Μίκης Θεοδωράκης
ΟΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΕΙΡΗΝΗΣ* - Μίκης Θεοδωράκης
ΟΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΕΙΡΗΝΗΣ* - Μίκης Θεοδωράκης
Η ΛΟΓΙΚΗ
Η Λογική είναι το βασικό στοιχείο που βοήθησε τον πρωτόγονο άνθρωπο να βγει νικητής μέσα από τις χιλιόχρονες δοκιμασίες. Τον εξόπλισε στην αρχή με αμυντικά και στη συνέχεια με επιθετικά όπλα (την πέτρα, το σίδερο, τον χαλκό), ενώ παράλληλα του έδωσε την ικανότητα να δημιουργήσει ομάδες, πόλεις, κράτη.
Και όταν με τη λογική νίκησε το φόβο και την ανασφάλεια για ορισμένους αντέστρεψε το παιχνίδι και από θύμα έγινε θηρευτής πρώτα απέναντι στη φύση και στη συνέχεια εναντίον των συνανθρώπων του, κάτι που σήμανε την αρχή της εμφύλιας διαίρεσης που θα γίνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής εποχής από το 3000 π.Χ. έως σήμερα
*
Στη συνέχεια η λογική θα τον οδηγήσει στην αποκάλυψη της πνευματικής του πλευράς. Από τον φόβο του θανάτου, οδηγείται στην θρησκεία και στην τέχνη που τον αντιμετωπίζουν η πρώτη παθητικά και η δεύτερη δημιουργικά, δυναμικά, επιθετικά. Μαζί με τη δημιουργία της κοινωνίας, η θρησκεία και η τέχνη κατακτήθηκαν από την τάξη των θηρευτών δηλαδή των εξουσιαστών, που γρήγορα τις μετέβαλαν σε κύριά τους όπλα για την εμπέδωση και επιβίωση της κυριαρχίας τους.
Όλα αυτά, τι αποδεικνύουν; Ότι ο φόβος και η ανασφάλεια που οδήγησαν τον πρωτόγονο άνθρωπο να ικανοποιήσει το κυρίαρχο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αντί να ηρεμήσουν την φυλή των ανθρώπων, δυνάμωσαν από τη στιγμή που μια χούφτα ανθρώπων με ασφαλώς υψηλότερο βαθμό φόβου και ανασφάλειας αποφάσισε να βγει πάνω από τα ανθρώπινα σύνολα και να τα μεταβάλει σε προνομιούχους στόχους εκτόνωσης αυτού του αυξημένου φόβου και της ανασφάλειας. Με άλλα λόγια, η λεγόμενη πολιτική φιλοδοξία κρύβει ένα αυξημένο αίσθημα φόβου και ανασφάλειας από τους συνανθρώπους τους. Και γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιούν την κοινωνία, τη θρησκεία και την τέχνη ως βασικά όπλα για την επικράτησή τους.
Τι προδίδει αυτή η στάση; Την επικράτηση των ενστίκτων σε αντίθεση με την λογική που θεωρεί ότι τα άγρια ένστικτα της εποχής των παγετώνων έχουν εκλείψει από την ώρα που η ανθρωπότητα μπήκε στην ιστορική περίοδο. Άρα η ανθρωπότητα βιώνει επί τρεις χιλιετηρίδες μια παρανοϊκή κατάσταση με αμέτρητα θύματα και καταστροφές, γιατί μια χούφτα εξουσιαστές σε όλες τις περιόδους κατέχονται από΄το φόβο και την ανασφάλεια που μας κληρονόμησαν οι παππούδες μας από το 100.000 π.Χ. έως τώρα. Εάν οι πολιτικοί-θηρευτές-εξουσιαστές αντλούν τη δύναμή τους από τη βία που τους προσφέρει ο έλεγχος του κράτους, οι οικονομικοί θηρευτές-εξουσιαστές στηρίζονται επάνω στη συσσώρευση πλούτου ενός διαφορετικού τρόπου αναζήτησης της βίας με τον οικονομικό έλεγχο του συνόλου των θυμάτων τους.
*
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η ουσία των σκέψεών μου που βασίζονται στην αποκάλυψη μιας γιγαντιαίας ανωμαλίας που σήμερα έχει φτάσει στα όριά της με την εποχή Τραμπ. Ο κύριος αυτός δεν είναι μια τυχαία περίπτωση αλλά εκφράζει τα αδιέξοδα στα οποία έχει οδηγηθεί η ναυαρχίδα του παγκόσμιου καπιταλισμού δηλαδή στο στάδιο ενός γενικευμένου ιμπεριαλισμού. Πώς έγινε αυτό; Η πολεμική βιομηχανία στις ΗΠΑ οδήγησε σε ένα είδος γενικευμένου ιμπεριαλισμού, δεδομένου ότι το εύρος της πολεμικής βίας που αναπτύχθηκε σ’ αυτή τη χώρα άρχισε να μετατρέπει τους απλούς πολίτες σε θηρευτές, καθώς το έθνος τους λόγω ακριβώς της μεγάλης βίας που διαθέτει, πήγε ένα μπόι ψηλότερα από όλους τους λαούς τους, τους οποίους είναι φυσικό επομένως να τους θεωρεί θύματα. Ζούμε δηλαδή την εποχή της άγριας βίας των εποχών της ζούγκλας και των παγετώνων, με τη διαφορά ότι αντί για λύκους και αρκούδες υπάρχουν άνθρωποι με γούνες και αντί για νύχια και δόντια, η πρωτοφανής συσσώρευση βίας από ένα λαό.
Απέναντι στον Τραμπ ο Βορειοκορεάτης γιος και εγγονός μεγάλων κομμουνιστών ηγετών βιώνει αλλά και εκπροσωπεί την παράνοια που του προσφέρει η συσσώρευση βίας του δικού του καθεστώτος, ενός καθεστώτος ολοκληρωτισμού και έρχεται να διεκδικήσει κι αυτός μια εξέχουσα θέση στη Λέσχη των διεθνών θηρευτών-εξουσιαστών.
Και όλα αυτά δεν φανερώνουν τίποτα άλλο παρά την διαιώνιση των ενστίκτων του αρχαίου φόβου και της ανασφάλειας του γυμνού ανθρώπου, του μόνου ζώου που ο καλός Θεός ξέχασε να εφοδιάσει με γούνες, δόντια, νύχια ή φτερά, καθώς τον πέταξε σκέτη αδύναμη σάρκα μέσα στον παγετό, στον καύσωνα και στα διψασμένα για αίμα θηρία.
Με άλλα λόγια, ξαναζούμε μέσα σε ένα άλλο ντεκόρ μια εποχή ζούγκλας όπου ο άνθρωπος αν και κατάφερε να δαμάσει τα θηρία και να βγει νικητής, δεν υπελόγιζε ότι μετά τον αρχικό διχασμό τους ίδιου ανθρώπου σε θύτες και θύματα, σε εξουσιαστές και εξουσιαζομένους, σε θηρευτές και θύματα, θα έκανε ένα γιγαντιαίο ιστορικό κύκλο από τον Όμηρο, τις Πυραμίδες, τις Παγόδες και τους κρεμαστούς κήπους έως τους επιφανείς μεγάλους και μικρούς θηρευτές της εποχής μας και όσους κατά κάποιο τρόπο κάθονται επάνω στις πλάτες των λαών και θυμάτων τους. Και έφτασε η ώρα που αυτός ο κύκλος κλείνει. Και σύντομα θα κλείσει οριστικά, με τίμημα ποιος ξέρει ποια και πόσα από τους απλούς πολίτες όπου γης.
Ο ΑΝΤΙΑΝΘΡΩΠΟΣ
Όμως το πιο διεστραμμένο, παράλογο και εξωφρενικό είναι ότι κάποιες φορές δια μέσου των αιώνων οι θηρευτές συμβαίνει να γίνονται «πολιτισμένοι», περιβεβλημένοι με την τήβεννο της εξουσίας. Φαίνεται τότε ότι τα κρυμμένα επί χιλιετίες στα βάθη του ανθρώπου πανίσχυρα αισθήματα του φόβου, της ανασφάλειας και της προσπάθειας για επιβίωση ζητούν να πάρουν την ρεβάνς τους και να μεταμορφωθούν σε αυτό που τους φόβιζε πιο πολύ δηλαδή στον μισητό θηρευτή. Θέλουν να του μοιάσουν και γι’ αυτό γίνονται χειρότεροι και από τους πιο βάρβαρους θηρευτές από όσους γνώρισε η ανθρωπότητα με κύριο στόχο τον άνθρωπο-θύμα.
Έτσι εξηγείται η σκοτεινή δύναμη που βρίσκεται πίσω από την βαρβαρότητα του πολιτισμού με πρωταγωνιστές τους πιο ικανούς και επικίνδυνους αλλά και τους πιο φορτισμένους ψυχικά παράφρονες από τα άγρια ένστικτα της εκδίκησης.
Πιστεύω ότι με τις σκέψεις μου αυτές ανοίγω όπως είπα ένα παράθυρο θέασης χωρίς παρωπίδες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Δεν ελπίζω εν τούτοις ότι είναι δυνατόν να επηρεάσω την κοινή γνώμη, πρώτα και κύρια γιατί είμαι Έλλην, δηλαδή γεννήθηκα σε μια χώρα, όπου από αρχαιοτάτων χρόνων είναι έθιμο να έχουν κακό τέλος με τον α ή με τον β τρόπο όσοι τολμήσουν να ρίξουν ένα βοτσαλάκι στα ακίνητα νερά του εθνικού μας έλους.
Όμως κανείς δεν μπορεί να με εμποδίσει να σκέφτομαι και να πράττω ό,τι θέλω έχοντας προ πολλού περιφρονήσει τη βία των ποικιλώνυμων θηρευτών εγχωρίων και ξένων. Επομένως οι λόγοι που σας καλώ σε διάλογο έχουν τον χαρακτήρα ενός καλέσματος σε αθλοπαιδία εάν μας αρέσει ο αθλητισμός, σε φιλική ορειβασία αν αγαπάτε τη φύση είτε τέλος είναι φιλοσοφικού ενδιαφέροντος αν εξακολουθείτε να ενδιαφέρεστε για τον άνθρωπο-θύμα, αφού η πλειονότητα μάς έχει αποδείξει ότι βολεύεται με αυτόν τον τρισάθλιο ρόλο...
Αθήνα, 20.8.2017
Μίκης Θεοδωράκης
Xαιρετίζω τον διάλογο που ξεκινάει με την πρωτοβουλία του Μίκη Θεοδωράκη. Χαιρετίζω τον προβληματισμό του και την απαισιοδοξία του. Είμαστε χαμένοι. Είναι γεγονός, το σύστημα των αντιανθρώπων σήμερα βασίζεται στον κατευνασμό των πηγαίων απελευθερωτικών δυνάμεων του ατόμου και οδηγεί στην πλήρη κατάργηση και συρρίκνωση της προσωπικότητας. Η σύγχρονη εργασία των "δουλοπάροικων εργαζομένων" είναι η μεγάλη μάστιγα που οδηγεί στην πλήρη σύνθλιψη της ψυχικής ευεξίας του ανθρώπου. Γιατί; Διότι η σύγχρονη εργασία δεν βασίζεται ούτε αποβλέπει στη δημιουργία. Οι αγροτικές εργασίες, οι χειρωνακτικές τέχνες, η περηφάνεια του μάστορα, ο φυσικός ρυθμός του εργάτη της γης έχουν προ πολλού δώσει τη θέση τους σε ρομποτικούς και καταθλιπτικούς υπαλλήλους παροχής υπηρεσιών. Είμαστε εμείς. Εξαντλητικές ώρες εργασίας όλη μέρα χωρίς ίχνος δημιουργικής συμμετοχής. Και στη συνέχεια οι "ανθρωπομονάδες" επιστρέφουν στις αποξενωμένες οικίες για την απαιτούμενη επανάκτηση των δυνάμεων ως την επόμενη ημέρα. Θεωρώ ότι για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση χρειάζεται αντίσταση. Αλλά η αντίσταση δεν "παράγεται". Η αντίσταση γεννάται. Η γένεση της αντίστασης σήμερα - μόνη ελπίδα- είναι η συνειδητή επάνοδος στον ρυθμό της φύσης. Μόνο μέσα από την επαφή με τη φύση μπορεί να ΞΥΠΝΗΣΕΙ η ανθρώπινη ψυχή και τότε να βγει από τη νάρκωση. Για γυρίσει ο άνθρωπος στην πόλη ως μαχητής και όχι ως έρμαιο εργασιακό υποκείμενο. Δεν μιλώ για μια ρομαντική επάνοδο στη φύση. Δεν μιλώ για τις καλοκαιρινές διακοπές τις πλακωμένες στις παραθαλάσσιες ταβέρνες. Μιλώ για μια μέθοδο άσκησης του εαυτού και μαθητείας των αισθήσεων που επιτυγχάνεται με περισυλλογή και προσπάθεια ΣΙΩΠΗΣ μέσα στη φύση. Η φύση μας δίδαξε σε παλιούς καιρούς - και έχει να μας διδάξει την άντληση των δικών μας δυνάμεων. Σήμερα επισκέφτηκα το Μουσείο του Νίκου Μπελογιάννη στην Αμαλιαδα. Και έφυγα με δάκρια στα μάτια. Αναλογιστείτε τον Μπελογιάννη. Γέννημα θρέμμα του κάμπου της Ηλείας, διεκδίκησε στην πόλη την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε τιμή
Χαρά Θλιβέρη
-Μερικά απλοϊκά ερωτήματα και μερικές ακόμα πιο απλοϊκές σκέψεις-
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ φόβος ο πρωταρχικός. Η άκρη του νήματος. Ο φόβος για την θνητότητά μας, ο φόβος εξ αιτίας της. Ο φόβος του οριστικού μας τέλους.
Αλήθεια τι συνέβη μέσα στον ψυχισμό του ανθρώπου εκείνη την στιγμή, που ενώ τρώει το σφάγιο, συνειδητοποιεί ότι κι εκείνος είναι ένα σφάγιο στα νύχια και τα δόντια των θηρίων; Αυτή η στιγμή καθόρισε την ύπαρξή του και τον κόσμο που οικοδόμησε;
Ο ομηρικός ήρωας, όμως, δεν φοβάται τον θάνατο. Τι συμβαίνει στην αρχή του πολιτισμού και ένας ποιητής δείχνει μιαν άλλη διάσταση του ανθρώπου; Και γιατί τρεις χιλιάδες χρόνια τέχνης δεν δημιούργησαν στρατιές λαμπρών ανθρώπων, αλλά μόνον εξαιρέσεις ανάμεσα στις μάζες των εξουσιαστών και των εξουσιαζόμενων;
Παρακολούθησα την ταινία του Βάιντα «Δαντόν». Λέει ο Δαντόν στην απολογία του, λίγο πριν οδηγηθεί στη λαιμητόμο από τον χθεσινό φίλο και συναγωνιστή του τον Ροβεσπιέρο, ότι η Επανάσταση σβήνει επειδή όλοι φοβούνται εκείνους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους, εκείνους που είναι ειλικρινείς και που λένε την αλήθεια στον λαό. Η Επανάσταση σβήνει επειδή επικράτησαν οι μέτριοι ως μέτρο για τον άνθρωπο. Ο φόβος μπροστά στο υψηλό και το αληθές.
Έχει φτάσει η στιγμή όπου ο άνθρωπος πρέπει να αναμετρηθεί με τον εαυτό του. Να σκάψει βαθειά μέσα του στη ρίζα της ύπαρξής του, αλλά αγαπώντας την όχι με αντιπαλότητα. Γιατί η σύγκρουση του ανθρώπου με τον εαυτό του, τον εγκλωβίζει στον φαύλο κύκλο φόβου-βίας-ενοχής ή φόβου-ενοχής-παθητικότητας, ανάλογα σε ποια θέση βρίσκεται στην πυραμίδα της κοινωνίας.
Ταύτιση με τον επιτιθέμενο ονομάζει η ψυχολογία το φαινόμενο όπου το θύμα γίνεται θύτης. Αν ο άνθρωπος αποφάσιζε να το αλλάξει αυτό, δεν θα άλλαζε η ίδια η ιστορία;
Δεν βοηθά πια η συλλογιστική για όλα φταίει το κεφάλαιο κι ο κακός καπιταλιστής. Γιατί πέρα από την οικονομίστικη εξήγηση της ζωής υπάρχει και ο διχασμός του ανθρώπου,η σχάση. Κι αν ο άνθρωπος αποφάσιζε να ενώσει τα κομμάτια του; Εξαιρετικά επώδυνη διαδικασία, αλλά αν…;
Δεν μπορείς να λύσεις το κοινωνικό πρόβλημα, χωρίς να λύσεις το οντολογικό. «Αλλάζουμε τον κόσμο αλλάζοντας τον εαυτό μας» ή αλλάζουμε τον εαυτό μας για ν’ αλλάξουμε τον κόσμο;
Αλλά σταματώ εδώ, γιατί αυτές οι συζητήσεις προϋποθέτουν να μπορείς να κοιτάξεις τον άλλον στα μάτια, να προβληματιστείτε μαζί… τέτοια πράματα… ανθρώπινα… Να, όπως κάναμε τις προάλλες στη Θεσσαλονίκη…
H εξάλειψη του ελεύθερου χρόνου σήμερα, λόγω εξαντλητικών συνθηκών εργασίας, συνεπάγεται συγχρόνως και την κατάργηση του δημόσιου χρόνου. Αυτό είναι το ύπουλο χτύπημα της εποχής. Από εκεί ξεκινάνε τα δεινά. Γιατί η κατάργηση του δημόσιου χρόνου είναι το τέλος της συλλογικότητας, της ανθρωπιάς, της ατομικής ελευθερίας εν τέλει κλπ. Επιπλέον, ο πολιτισμός απαιτεί ελεύθερο χρόνο έχει πει ο Μίκης Θεοδωράκης. Δεν γίνεται πολιτισμός με βάρδιες. Στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις οι άνθρωποι μετακινούνται με απίστευτους ρυθμούς για να βρεθούν στον τόπο εργασίας τους. Συχνά με ταξιδιωτικά σακίδια ξεκινούν το πρωϊ για να μεταβούν σε άλλη πόλη και να επιστρέψουν στην οικία τους το βράδυ. Ο υλικός πολιτισμός υπόσχεται... Κανείς δεν αντιδρά. Φοβάται; Iσως και κάτι χειρότερο: Δεν δύναται. Πρέπει να αλλάξουμε οι ίδιοι από μέσα.Να βγούμε έξω από το λούκι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠώς να αλλάξουμε τον κόσμο, αν δεν ξυπνήσει η οργή μέσα μας για τα χάλια μας; Το είπα και πριν. Σε αυτόν τον αγώνα η σοφή ελληνική φύση μπορεί να μας βοηθήσει. Πρέπει να αποκτήσουμε αυτοκυριαρχία και όραμα. Ο Ηράκλειτος έλεγε.... ξέρουμε καλά.... την αρμονία των αντιθέτων μέσα στη φύση.
Θα πω και κάτι σκληρότερο. Δεν είναι το εθνικό "μουσειακό" μας απόκτημά ο Μίκης Θεοδωράκης. Δεν είναι το πνευματικό άλλοθι του εφησυχασμού μας. Δεν είναι σαν τα αρχαία που όντας "δικά μας" τα μπαζώσαμε όσο περισσότερο με τα αυθαίρετα της πόλης. Θέλει δουλειά πολύ για να φτάσεις τα πνευματικά πρότυπα. Θέλει δουλειά για να δεις πως ο Μίκης, όπως και τα αρχαία, πληγώνονται κάθε μέρα στο διάβα της συμφοράς μας.
Με τιμή
Χαρά Θλιβέρη
Κάποτε διάβασα πως στα βάθη της ζούγκλας, κάποιες φυλές ¨απολίτιστων¨ ανθρώπων, όταν τα παιδιά τους φτάσουν σε νηπιακή ηλικία, τ΄αφήνουν ολομόναχα στα βάθη της ζούγλας για τρεις νύχτες, εκθέτοντάς τα σε τρομερούς κινδύνους, ώστε να αντιμετωπίσουν το φόβο και να τον ξεπεράσουν! Αντίθετα, στις ¨πολιτισμένες¨ κοινωνίες μαθαίνουμε από μικρά παιδιά να φοβόμαστε σε τέτοιο βαθμό. που φτάσαμε σήμερα να χρειαζόμαστε ιατρική βοήθεια προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις φοβίες μας!
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ άνθρωπος που ακολουθείται, συνειδητά ή ασυνείδητα, από τον φόβο δεν μπορεί να λειτουργήσει σε κανένα επίπεδο, με αποτέλεσμα να γίνεται εσωστρεφής, αντικοινωνικός, επιθετικός, πολλές φορές και βίαιος. Ο φόβος υπάρχει για να μας προστατεύει απο πραγματικούς κινδύνους (π.χ φοβάμαι τη φωτιά ώστε να μην πλησιάσω και καώ ,άρα πεθάνω). Αυτός είναι αντικειμενικός φόβος απέναντι σε μια απειλητική κατάσταση για την ίδια μας τη ζωή. Ο φόβος όμως μην χάσουμε τους τίτλους μας ή να διατηρήσουμε την επιτυχία μας, ο φόβος της ανάληψης ευθυνών όπως και ο φόβος της ανεξαρτησίας ή της αλλαγής, είναι ασυνείδητοι φόβοι. Στο βάθος, ίσως νιώθουμε ανίκανοι να αντιμετωπίσουμε ότι φέρει η ζωή στο δρόμο μας. Ίσως λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αν ξέραμε εκ των προτέρων ότι έχουμε την ικανότητα να διαχειριστούμε και ν΄αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε δυσάρεστη ή πρωτόγνωρη αλλαγή στη ζωή μας, δεν θα υπήρχε αυτός ο παράλογος φόβος. Δυστυχώς όμως, κανείς δεν μας το έμαθε αυτό. Γιατί να μας το μάθει άλλωστε αφού ένας άνθρωπος φοβισμένος είναι ένας άνθρωπος χειραγωγούμενος. Πώς θα ικανοποιήσουμε τις πλασματικές ανάγκες μας, γεμίζοντας παράλληλα τα ταμεία των πολυεθνικών, αν μας διώξουν απ΄τη δουλειά μας? Πρέπει λοιπόν να βγάλουμε τα πιο βίαια ένστικτά μας γιατί ο νους μας , που το αντιλαμβάνεται ως ¨απειλή¨, μας λέει να παλέψουμε προκειμένου να ζήσουμε! Μια παλιά ταινία του Γαβρά, το ¨τσεκούρι¨, νομίζω ότι είναι η πλέον αντιπροσωπευτική για το που μπορεί να μας οδηγήσει ένας κατασκευασμένος (απ΄το ίδιο το σύστημα) φόβος επιβίωσης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ επιστημονική επανάσταση του δέκατου έκτου και δέκατου έβδομου αιώνα είχε πολύ δυσάρεστες κοινωνικές επιπτώσεις. Άλλαξε την κοσμοθεωρία και δημιούργησε τελικά υλικοκεντρικές κοινωνίες, βάζοντας τέρμα στην εικόνα του υλικού σύμπαντος που είχε δημιουργήσει η αρχαία ελληνική σκέψη.Το ιεραχημένο σύμπαν και η αριστοτελική αντίληψη του κόσμου πήγαν περίπατο. Δεν τους ενδιέφερε πια η πρώτη αιτία των φαινομένων αλλά οι νόμοι που υπακούουν τα φαινόμενα. Δηλαδή δεν τους ενδιέφερε το ¨γιατί¨ αλλά το ¨πως¨. Μετά ήρθε η επιστημονική εξειδίκευση. Γέμισε η κοινωνία από εξειδικευμένους ανθρώπους που γνωρίζουν να κάνουν ΕΝΑ πράγμα και αφιερώνουν τη ζωή τους σ΄αυτό. Το αποτέλεσμα είναι , σήμερα, να συναντάμε κυνικούς επιστήμονες που δεν έχουν ιδέα ή αδιαφορούν για την αλληλεπίδραση της επιστήμης με άλλα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας στα πλαίσια της κοινωνίας,όπως λ.χ ιδεολογία , οικονομία, πολιτική, ηθική κ.α Εννοείται πως η πρόοδος της επιστήμης δεν συνδέεται με την εκπαίδευση και τα σχολεία, πως μας μαθαίνουν λάθος πράγματα όπως ότι υπάρχουν τρεις διαστάσεις, ενώ έχουν ανακαλύψει και την τέταρτη με αποδεδειγμένα πειράματα δηλαδή είναι τεκμηριωμένες επιστημονικές γνώσεις. Αν όμως αντιληφθούμε ότι η ύλη δεν είναι αυτό που πιστεύαμε μέχρι τώρα, τι μπορεί να συμβεί? Κάποιοι δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης (καρφί). Γιατί θα πρέπει να ξέρει ο πρωτοετής φοιτητής των μαθηματικών ότι οι διαστάσεις στο σύμπαν είναι ¨ν¨ κι όχι και τα παιδάκια στο σχολείο που νομίζουν ότι είναι τρεις? Τι σόι βασική γνώση για το σύμπαν είναι αυτή που δίνεται επιλεκτικά? Θ΄αρχίσω να πιστεύω ότι μας λένε πολλά ψέμματα, αλλά ας μην νιώθω έτσι και αμφισβητώ ότι μας μαθαίνουν! Άλλωστε μας έχουν μάθει απ΄το σχολείο, στην εκκλησία , στη δουλειά (και όχι εργασία) και μετά στα κόμματα να σκοτώνουμε ότι νιώθουμε, πολλές φορές και όποιον πιστεύει κάτι διαφορετικό! Τα τελευταία χρόνια μάλιστα στις ¨πολιτισμένες¨κοινωνίες δίνουν και κατασταλτικά φάρμακα σε όλα τα παιδιά που έχουν πολλή ενέργεια (αυτοί τα λένε υπερκινητικά)!!! Με λίγα λόγια , φτάσαμε στις μέρες μας να ζούμε παράλογες και παρά φύσιν καταστάσεις σε όλα τα επίπεδα. Το καλό παρουσιάζεται ως κακό και το κακό ως καλό. Τα ΜΜΕ έπαιξαν και παίζουν μέγιστο ρόλο σ άυτή την προσπάθεια που συστηματικά γίνεται ώστε να έχουμε ψευδή αντίληψη της πραγματικότητας. Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι λοιπόν που θέλουν να αλλάξουν αυτό το καταστροφικό μοντέλο της κοινωνίας αγωνίζονται μέσα από ιδεολογίες και οργανωμένες κινήσεις που διατυμπανίζουν ότι θ΄αλλάξουν τον κόσμο! Πώς όμως? Μέσα από ιδεολογίες που αποτελούν σήμερα ¨κοσμικές θρησκείες¨ ?Απ΄αυτές μήπως που καπηλεύονται τις πατρίδες προκειμένου να μιλήσουν για φυλές? Πώς θα αλλάξει άραγε αυτή η κατάσταση αταξίας και δυστυχίας που έχουν περιέλθει οι κοινωνίες και με μαθηματική ακρίβεια βαδίζουν προς το τέλος (πιστεύω πως θα αυτοκαταστραφούμε τελικά...), αν δεν υπάρξει παρέμβαση από νοήμονες και αναπτυγμένους πνευματικά ανθρώπους? Ίσως παραπάνω φάνηκα αφοριστική προς την επιστήμη, τις ιδεολογίες και τις θρησκείες και δεν θα ήθελα να γενικεύσω αλλά δυστυχώς στην πλειονότητά τους έκαναν μεγάλο κακό στην ¨πνευματική ανύψωση¨του ανθρώπου.
Όλοι συμφωνούμε στο ότι πρέπει να αλλάξει ¨αυτή η κατάσταση¨ θέλοντας στην ουσία να βιώσουμε οι ίδιοι μας καλύτερες μέρες! Κανείς δεν είναι έτοιμος να θυσιαστεί για ν΄αλλάξει κάτι. Επικαλούμαστε συνέχεια ονόματα ηρώων της επανάστασης του 1821 , στεφανώνουμε αυτούς που θυσιάστηκαν στην Καισαριανή αλλά δεν θα χάσουμε την πλασματική ευημερία μας για τίποτε στον κόσμο προκειμένου να σωθούν οι επόμενες γενιές. Αναρωτιέμαι αν αγαπάμε οτιδήποτε άλλο πέρα απ ΄την υποτιθέμενη ¨ασφάλειά ¨μας και την πεποίθηση ότι όλοι κατέχουμε την ¨απόλυτη αλήθεια¨
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν κάποτε απαιτήσουμε τη γνώση ,φωτίσουμε τα μυαλά και την ψυχή μας ,είμαι σίγουρη ότι θα ανακαλύψουμε τέτοιες δυνατότητες που δεν θα μπορεί να μας βλάψει και να μας χειραγωγήσει καμμία δύναμη του Χάους.
Γράφω ¨απαιτήσουμε¨ γιατί η γνώση δεν προσφέρεται αλλά κατακτιέται. Δεν είναι όλοι σαν τον Μίκη , που αντί να κρατάει για τον εαυτό του τη γνώση που κατέκτησε ή να την ¨φυλακίζει¨μέσα σε Ανώτατα Ιδρύματα, Ακαδημίες ,Σεμινάρια για λίγους κ.τ.λ ¨έδωσε σε μένα¨ τη ¨συμπαντική αρμονία¨ και τόσα άλλα κι αναζήτησα τα ¨μονοπάτια προς το μέλλον¨. Πόσο τυχερή! Αυτό δεν αρέσει καθόλου βέβαια σ΄αυτούς που θέλουν τους πολίτες ντοπαρισμένους (απ΄οτιδήποτε) , σε ζωώδη κατάσταση να κραυγάζουν εδώ κι εκεί, αποχαυνωμένους απ΄τα κανάλια και τις εφημερίδες που εξαγοράζουν οι χορηγοί και τ΄αφεντικά των κυβερνήσεων . Γι΄αυτό και κάνουν άστοχα ακόμα και ρατσιστικά σχόλια για όποιον έχει νικήσει το φόβο και δεν μιλάει απλώς για να μιλάει αλλά μιλά γνωρίζοντας πολύ καλά τι λένε οι λέξεις και οι αριθμοί!
Χρυσούλα Ανδρέου
Το παρακάτω σχόλιο μας έστειλε ο κος Θεοδωράκης, ως απάντηση στο σχόλιο της φίλης Χρυσούλας Ανδρέου. Λόγω μεγέθους, το δημοσιεύουμε σε δύο μέρη:
ΔιαγραφήΣΧΟΛΙΟ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ (ΜΕΡΟΣ Α')
Γράφει η Χρυσούλα Ανδρέου: «Μετά ήρθε η επιστημονική εξειδίκευση. Γέμισε η κοινωνία από εξειδικευμένους ανθρώπους που γνωρίζουν να κάνουν ΕΝΑ πράγμα και αφιερώνουν τη ζωή τους σ’ αυτό».
Πρόκειται για μια σημαντική παρατήρηση που λείπει από το δικό μου «Αντιμανιφέστο». Αν βαθμολογούσα με ανθρωπομονάδες έναν εξειδικευμένο επιστήμονα, θα του έβαζα μετά βίας είκοσι στις εκατό (που εκεί θεωρώ ότι ο άνθρωπος είναι ολοκληρωμένος). Κι αυτό γιατί ξεκινώντας από τον εγκέφαλο αυτή η ειδική γνώση δεν μπορεί να αφορά παρά το 1% μόνο του δυναμικού του εγκεφάλου, ενώ το υπόλοιπο υπολειτουργεί. Έχω ζήσει δυστυχώς πολλές φορές σε νοσοκομεία και έχω διαπιστώσει ότι οι γιατροί του κάθε κλάδου έχουν εξελιχθεί σε άριστους γνώστες του αντικειμένου τους. Παράλληλα έχω διαπιστώσει ότι είναι προσηλωμένοι 100% μόνο στην ειδίκευσή τους και ότι οι περισσότεροι παρακολουθούν-μελετούν τις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα τους, ώστε ο λίγος Ελεύθερος Χρόνος που μπορεί να είχαν, είναι κι αυτός αφιερωμένος στην ειδικότητα. Πέραν τούτου, δεν νομίζω ότι έχουν καιρό να ασχοληθούν σοβαρά με ο,τιδήποτε άλλο.
Όσον αφορά την σωματική και ψυχική ευεξία που δημιουργούν μέσα μας τις υπόλοιπες ανθρωπομονάδες, δεν βλέπω να ξεπερνούν όλα μαζί το όριο των 50 ανθρωπομονάδων. Που σημαίνει ότι οι εξειδικευμένοι επιστήμονες που υπάρχουν στρατιές ολόκληρες στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι δραματικά υποβαθμισμένοι σε σχέση με τα χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος και πολίτης. Οι 50 ανθρωπομονάδες είναι δείγμα υπανάπτυξης σε βαθμό που να μην επιτρέπει την ανάληψη ευθύνης που οφείλει να έχει ένας πολίτης μέσα σε μια σύγχρονη κοινωνία. Εάν μεταθέσουμε την μάζα αυτή ων εξειδικευμένων επιστημόνων σε έναν ανθρώπινο οργανισμό, δεν μου επιτρέπεται να την παρομοιάσω με καρκίνο. Θα έλεγα ότι είναι ένα ξένο ουσιαστικά στοιχείο που ούτε βλάπτει αλλά ούτε και ωφελεί τον ανθρώπινο οργανισμό. Όμως σε σχέση με την ανθρώπινη κοινωνία, θα την χαρακτήριζα την μάζα αυτή μάλλον ως ουδέτερη και αναγκαστικά αδιάφορη για τις ανάγκες μιας σύγχρονης κοινωνίας που χρειάζεται κύτταρα ζωντανά, ενεργητικά και υπεύθυνα.
Να λοιπόν μια μεγάλη κοινωνική ασθένεια που μου έχει διαφύγει και που αυξάνει τρομακτικά την αρνητική διάρθρωση μέσα στις εξελιγμένες κοινωνίες.
Ακόμα πιο αρνητική γίνεται η σχέση των επιστημόνων με την πολιτική, όπου η στάση τους εξαρτάται από λόγους που δεν έχουν να κάνουν καθόλου με τη βαθειά γνώση που θα πρέπει να έχει ο κάθε πολίτης με την ουσία της διακυβέρνησης της χώρας του. Δηλαδή στην διαμόρφωση της ίδιας της ζωής είναι ουσιαστικά ξένοι. Ακολουθούν, ενώ από το επίπεδο του επιστήμονα που έχουν, θα όφειλαν να οδηγούν.
Όμως κάτω από μιαν άλλη σκοπιά, αυτοί οι επιστήμονες, ειδικά στην ιατρική, είναι θύματα, δεδομένου ότι προσφέρουν πολλά στο κοινωνικό σύνολο. Γιατί ο διαχωρισμός του κάθε κλάδου σε δεκάδες ειδικότητες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την θεαματική αποτελεσματικότητα στον τομέα της ιατρικής, πράγμα που ωφελεί σε μέγιστο βαθμό την κοινωνία. Όμως αυτοί, με τις 50 ανθρωπομονάδες που τους μένουν, στερούνται την δωρεά της ζωής. Θα δώσω εδώ ένα παράδειγμα ακραίο για να γίνω περισσότερο κατανοητός. Αν έχετε πάει σε ένα σύγχρονο «βιομηχανοποιημένο» ορνιθοτροφείο, θα δείτε τις όρνιθες ακινητοποιημένες με μοναδικές δυνατότητες να τρώνε, να πίνουν νερό, να κάνουν αυγά και να παχαίνουν. Με τον τρόπο αυτό η «προσφορά» της κότας πολλαπλασιάζεται, όμως αυτή στερείται ακόμα και τις πιο απλές χαρές της ζωής της, γιατί μεταβάλλεται από ζωντανό οργανισμό σε βιομηχανικό εργαλείο. Με τον ίδιο τρόπο, βλέπω ότι σε πολλούς εργασιακούς κλάδους η σύγχρονη κοινωνία μεταβάλλει σε εργαλεία ζωντανούς ανθρώπινους οργανισμούς. Τι είδους κοινωνία είναι αυτή που δημιουργεί ανθρώπους ανάπηρους;
ΣΧΟΛΙΟ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ (ΜΕΡΟΣ Β')
ΔιαγραφήΟ Ποιητής Κώστας Καρυωτάκης, με τις κεραίες του πνευματικού δημιουργού που λειτουργούν σαν ακτίνες Χ που βλέπουν σε βάθος χώρου και χρόνου, προφητεύει ποιητικά περιγράφοντας αυτά που ζούμε σήμερα: την κοινωνία που δημιουργεί τον ανάπηρο άνθρωπο των 50 ανθρωπομονάδων, τον άνθρωπο-εργαλείο, ένα φαινόμενο που ο ποιητής το ζει και το περιγράφει από τότε στο ποίημα του «Δημόσιοι υπάλληλοι»:
Οι υπάλληλοι όλοι λιώνουν και τελειώνουν
σαν στήλες δύο δύο μες στα γραφεία.
(Ηλεκτρολόγοι θα ‘ναι η Πολιτεία
κι ο Θάνατος, που τους ανανεώνουν.)
Κάθονται στις καρέκλες, μουτζουρώνουν
αθώα λευκά χαρτιά, χωρίς αιτία.
«Συν τη παρούση αλληλογραφία
έχομεν την τιμήν» διαβεβαιώνουν.
Και μοναχά η τιμή τους απομένει,
όταν ανηφορίζουνε τους δρόμους
το βράδυ στις οχτώ, σαν κουρντισμένοι.
Παίρνουν κάστανα, σκέπτονται τους νόμους,
σκέπτονται το συνάλλαγμα, τους ώμους
σηκώνοντας οι υπάλληλοι οι καημένοι.
Οι άνθρωποι σαν στήλες που ο θάνατος τους ανανεώνει. Η δουλειά τους (όχι η εργασία) είναι να μουτζουρώνουν τα λευκά χαρτιά. Όπως όλες οι «δουλείες» που περιγράφονται στο «Αντιμανιφέστο» μου, όπως και η λέξη «κουρντισμένοι», μήπως δεν παραπέμπει στον «άνθρωπο-εργαλείο»;
Είναι βέβαιο ότι μια από τις αιτίες που οδήγησαν τον ποιητή στην αυτοκτονία ήταν και η άρνησή του να αποδεχθεί την μετατροπή του σε «ηλεκτρική στήλη» περιμένοντας τον θάνατο να τον … ανανεώσει…
Αθήνα, 19.9.2017
Μίκης Θεοδωράκης