Μίκης, ο Ουρανομήκης! Το πιο αληθινό "ευχαριστούμε"

Του Νίκου Κασκαβέλη 

Όλες οι στιγμές έχουν τη μοναδικότητά τους. Έρχονται και παρέρχονται, ποτέ δεν θα έρθει ξανά η ίδια. Όταν όμως αυτή η μοναδικότητα αφορά και αγγίζει πολλούς, τότε η στιγμή αυτή γίνεται ιστορική! Πόσο μάλλον όταν αγγίζει ένα ολόκληρο λαό, όπως εκφράστηκε για δεκαετίες. Η συναυλία προχθές στο Καλλιμάρμαρο, προς τιμή του Μίκη Θεοδωράκη, ήταν μια τέτοια στιγμή. Μια κορυφαία στιγμή που θα μείνει και θα μνημονεύεται. Πάνω από τα παροδικά και ασήμαντα. Σε μια εποχή γενικής μαυρίλας και αρνητικότητας, διχαστικών συναισθημάτων και εστίασης στις δυσκολίες της ζωής, ήρθε αυτή η βραδιά να μας θυμίσει τόσα. Να μας θυμίσει αυτά που μας ενώνουν. Όχι μόνο σαν Έλληνες, μα σαν ανθρώπους. Σε ένα άλλο επίπεδο, μακριά από την καθημερινή μιζέρια ή την τριβή. Τα "υψηλά" συναισθήματα της νιότης κι όχι μόνο, τις καθαρές έννοιες της αγάπης, της ομορφιάς, της αδελφοσύνης, των ιδανικών. Μέσα από τα λόγια των μεγάλων μας ποιητών. Των παγκόσμιων και των εθνικών. Που με τα λόγια τους ζωγράφισαν αλλά και διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα. Την ψυχοσύνθεση του λαού της.

Και φυσικά μέσα από τις μελωδίες αυτού του μεγάλου καλλιτέχνη. Μελωδίες συγκινητικές, ανάτασης, που παίρνουν από το χέρι το φθαρτό, το εφήμερο και το κάνουν να συνομιλεί με το άφθαρτο και καθάριο. Το "αθανατίζουν". Μελωδίες που ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο, αγαπήθηκαν με πάθος και εξέφρασαν, για δεκαετίες, τη σύγχρονη Ελλάδα. Γιατί, πέρα από το αρχαίο κλέος, τι είναι η Ελλάδα για τους "έξω"; Λίγο φοκλόρ, κάποιες φευγαλέες τουριστικές εικόνες, ίσως στιγμές αθλητικών επιτυχιών και πάνω απ’ όλα, η μουσική του Μίκη. Και άλλων βέβαια, όπως ο Μ. Χατζηδάκης, αλλά η εμβληματικότητα σκοπών του Θεοδωράκη έχει τη δική της εμβέλεια. Μαζί με τη σπάνια σύμπτωση της συμπόρευσης χέρι με χέρι με την κορυφαία μας ποίηση. 

Τα έργα του, ένα μοναδικό συνταίριασμα λόγου, σύνθεσης κι ερμηνείας. Πολύ σπάνια στην ανθρώπινη δημιουργία έχουν παντρευτεί σε τόσο υψηλό επίπεδο τελειότητας όλες οι επιμέρους συνιστώσες ενός έργου. Σε όλα τα μεγάλα του έργα, όπως πχ το "Άξιον Εστί", αυτή η συνεκφορά λόγου, μουσικής και ερμηνείας τα καθιστά συγκλονιστικά. Ανατριχιαστικά επίκαιρα και διαχρονικά. Τα τραγούδια αυτά, πολλά γραμμένα δεκαετίες πριν, εκφράζοντας ένα συλλογικό ψυχισμό και ιδανικά άλλης εποχής, δεν έχουν χάσει ούτε στο ελάχιστο τη φρεσκάδα ή τη δύναμή τους. Την ικανότητα να συνεπαίρνουν και να συνεγείρουν. Να οδηγούν τη φαντασία, τον ψυχισμό σε έναν άλλο τόπο, όπου τα ιδανικά είναι εφικτά. Όπου η ουτοπία βρίσκει τόπο και εύφορο έδαφος. 

Γι΄ αυτό και είχαν απαγορευτεί σε ανελεύθερα καθεστώτα. Για το άρωμα ελευθερίας και ομορφιάς που απέπνεαν. Κάθετί γκρίζο και φοβικό δεν ανέχεται την ευωδιά του ελεύθερου και καθαρού. Φοβάται την καταλυτική σύγκριση και τελικά την εξαέρωσή του. Φοβάται αυτό το ανεξέλεγκτο στοιχείο στην ψυχή του ανθρώπου, που μπορεί να λάβει ανά πάσα στιγμή μορφή χιονοστιβάδας και να ανατρέψει τα πάντα στο πέρασμά της. Αυτό υπήρξε και είναι ο Μίκης. Ο Ουρανομήκης, όπως αποκαλέστηκε. Ένας χείμαρρος, ένας καταρράκτης πάθους και έμπνευσης. Μια πηγή μουσικής, που εξέφρασε ένα λαό μοναδικά και τον οδήγησε στην ιδεατή πατρίδα, την Ελλάδα που μπορούμε να ονειρευτούμε. Όχι μόνο αυτή που κάποτε υπήρξε, αλλά αυτή που και σήμερα έχει κάτι να μοιραστεί με τον κόσμο. Ως πρωτοπόρος. Ιδανικών και ποιοτήτων.  

Ο Μίκης, ο δικός μας Μίκης, των Ελλήνων άνευ κομματικής ταυτότητας, είναι ευτυχής άνθρωπος! Όσο και αν δηλώνει καμιά φορά μελαγχολικός. Αυτή είναι η φύση του καλλιτέχνη. Στη μελαγχολία του καμιά φορά βρίσκει την έμπνευση για να παράξει καινούριο φως. Από τη δική του ανάγκη ποτίζονται και όλοι τριγύρω. Τοπικά και χρονικά. Είναι ευτυχής, γιατί τα έζησε όλα. Στην πολυτάραχη αυτή ζωή με τις τόσες εμπειρίες. Άνθρωπος που αγωνίστηκε για τα ιδανικά του, διώχθηκε, τα είδε να επιτυγχάνονται σε μεγάλο βαθμό, που βίωσε από κοντά μεγάλα ιστορικά γεγονότα παγκοσμίως, που συνδέθηκε με ιστορικές μορφές προσωπικά και που τέλος, για δεκαετίες, αναγνωρίστηκε σε ύψιστο βαθμό από τους συμπολίτες του. Που τιμήθηκε όσο λίγοι. Που μια του λέξη, ακόμα και "αμετροεπής" ακουγόταν σχεδόν σε σιγή. Μια κιβωτός αναμνήσεων και αφηγημάτων. Ακούς τις ανεξάντλητες ιστορίες του και ταξιδεύεις. Πολιτικοί όπως ο Κάστρο, ποιητές όπως ο Νερούδα ή οι δικοί μας Ελύτης, Σεφέρης κ.α. γίνονται στις αφηγήσεις άνθρωποι στο δικό μας μέτρο. Με τα πάθη, τις ιδιοτροπίες, τις προτιμήσεις τους. Και συνεκτικός κρίκος, ισότιμος ή και ανώτερος, ο Μίκης. Της κατοχής, των ταραγμένων γεγονότων, της δικτατορίας, της μεταπολίτευσης. 

Μέσα σε όλα και οι αντιφατικές του στιγμές και αποφάσεις, ιδίως πολιτικά. Μα αλήθεια, τι σημασία έχει; Ένας άνθρωπος τέτοιου διαμετρήματος, τέτοιου ασίγαστου πάθους, πώς γίνεται να παραμείνει δίχως να "σφάλλει"; Σε εκτιμήσεις, σε παρορμητισμό; Κάτι που έχει φανεί, όχι μόνο τώρα, που "μεγάλωσε", αλλά και παλιότερα. Στη δική μου αντίληψη, αυτή του η εφηβική δύναμη, η πίστη που κινεί βουνά, ακόμα και η εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους και τις δηλωμένες προθέσεις τους, υπήρξε η αιτία βιαστικών ίσως επιλογών. Αλλά, όπως είπαμε, τι σημασία έχει; Ο Μίκης δικαιούται και έχει πια, μια ιδιότυπη "ασυλία". Του "επιτρέπουμε" να λέει όσα λέει, όσα θέλει και τα ακούμε. Ακόμα κι αν διαφωνούμε. Για τα δώρα που μας έδωσε. Γιατί είναι από τις κεντρικές μας μορφές, τις αρχετυπικές. 

Ο Μίκης είναι το πρόσωπο του παγκόσμιου Έλληνα. Της σύγχρονης Ελλάδας, στο κατεξοχήν διαχρονικό πεδίο της. Το πολιτισμικό. Ευτύχησε να συνυπάρξει με άλλους Μεγάλους και μαζί να δώσουν ένα σύγχρονο στίγμα για μια χώρα που υπήρξε μόνο μέσα από το παρελθόν της. Μας εξέφρασε, μας συγκίνησε, μας συνεπήρε, μας διαμόρφωσε. Του αξίζει η μαζική αποδοχή και "αποθέωση", ο έπαινος του δήμου, που υπήρξε πλουσιοπάροχος και προχθές τόσο καταλυτικός. Τυχερός που το ‘ζησε, λίγοι είχαν την ευτυχία. Ελπίζω και πιστεύω, το πήρε όλο στην ψυχή του, χαρούμενος. Υπήρξαν στιγμές στο Στάδιο, που η συγκίνηση ήταν σχεδόν υλικά ορατή. Το τραγούδι του ενωμένου πλήθους, που είχε ξεχάσει επιμέρους διαιρέσεις και απλά τραγουδούσε τα "μεράκια της Ρωμιοσύνης", τα πάθη του ανθρώπου από το πέρασμά του από τη ζωή, υψωνόταν κάποιες στιγμές ως ψαλμωδία ή προσευχή προς τους "ουρανούς", γαληνεύοντας τις ψυχές και γλυκαίνοντας την ατμόσφαιρα. Σπάνιες στιγμές, σχεδόν μυσταγωγικές.

Εκείνος, πάντα "θεριό”, ακόμη και στην επίπλαστή του "αδυναμία", κατηύθυνε με τα χέρια του αυτή τη δύναμη. Όχι με ορμή ή μανία, αλλά γλυκά και αρμονικά. Σα να ήξερε πως όλα στο "τέλος" θα πάνε καλά. Προς τα εκεί που πάντοτε ονειρευόταν. Στον Έρωτα, τη Δικαιοσύνη, την Ισότητα, την Αλληλεγγύη, την Αδελφοσύνη. Ο Μίκης εμφανίστηκε όταν η χώρα τον χρειαζόταν πολύ. Σε χαλεπούς καιρούς, υπήρξε νότα φωτός. Σήμερα, μέσα σε όλο αυτό το γκρίζο, παραμένει Φάρος απαραίτητος. Μεγάλος είναι ήδη, από χρόνια. Ίσως ο τελευταίος, ως τον επόμενο. Και θα παραμείνει ο Μίκης της Ελλάδας, για όσα χρόνια ο τόπος αυτός αυτοπροσδιορίζεται από τα ίδια ιδανικά. Τα ίδια χρώματα, οσμές και ήχους. Σε ευχαριστούμε!

* Νίκος Κασκαβέλης, δικηγόρος (ΜΔΕ, Msc)

Πηγή: http://www.capital.gr/me-apopsi/3221111/mikis-o-ouranomikis-to-pio-alithino-euxaristoume