Ο Στέφανος Κορκολής παρουσιάζει το «Μάουτχαουζεν» στην «μικρή» Επίδαυρο, στις 1 και 2 Ιουλίου (video)

Της Αναστασίας Βούλγαρη 

Το παγκοσμίως διάσημο έργο του Μίκη Θεοδωράκη Μάουτχαουζεν παρουσιάζεται, την Παρασκευή 1 Ιουλίου και το Σάββατο 2 Ιουλίου, στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου, σε μεταγραφή για πιάνο και φωνή, με σολίστ τον Στέφανο Κορκολή και ερμηνεύτρια τη Σοφία Μανουσάκη. Τη μεταγραφή έκαναν ο Στέφανος Κορκολής και ο Μίκης Θεοδωράκης.

Η ιστορία του μελοποιημένου Μάουτχάουζεν

Ο Μίκης Θεοδωράκης αφιέρωσε την Καντάτα για το Μάουτχαουζεν «σε όσους υπέφεραν από τον φασισμό και του αντιστάθηκαν». 

«Ο ελεγειακός χαρακτήρας του έργου οδήγησε τον Θεοδωράκη σε αναζήτηση νέων χρωμάτων σε σχέση με εκείνα που δεσπόζουν έως τότε στις ηχογραφήσεις του. Έτσι δεν χρησιμοποίησε μπουζούκια, τα οποία αντικατέστησε με ηλεκτρική κιθάρα και πρόσθεσε βιολοντσέλο, φλάουτο και τύμπανα. Αυτό το νέο ενορχηστρικό χρώμα ταίριαζε απολύτως με τη χροιά της φωνής της Μαρίας Φαραντούρη, που ουσιαστικά με τον κύκλο αυτόν έκανε την είσοδο της στο τραγούδι», γράφει ο γνωστός Γερμανός μουσικοκριτικός Andreas Brandes. 

Ο Μίκης έχει γράψει σχετικά με την μελοποίηση των ποιημάτων του Μάουτχαουζεν: « Ήταν μεγάλη η χαρά μου, πρωτίστως γιατί εκτίμησα την ποιητικότητα αυτών των κειμένων κι έπειτα γιατί κι εγώ ο ίδιος είχα φυλακιστεί στα χρόνια της Κατοχής από τους ναζί σε ιταλικές και γερμανικές φυλακές. Πάνω απ’ όλα όμως αυτή η σύνθεση μας έδωσε την ευκαιρία να υπενθυμίσουμε στη νεολαία ένα κομμάτι της ιστορίας που ποτέ δεν πρέπει να λησμονηθεί. (…) Πρέπει να φυλάξουμε τα εγκλήματα των ναζί στη μνήμη μας για να μην επαναληφθούν. Δυστυχώς διαπιστώνουμε καθημερινά πως ο φασισμός κάθε άλλο παρά έχει εκλείψει. Σπάνια φανερώνει το αληθινό του πρόσωπο, κι όμως η φασιστική ιδεολογία και στάση εξακολουθούν να υπάρχουν σε κάθε γωνιά της γης. Για εμάς που αναγκαστήκαμε να υπομείνουμε εκείνους τους φριχτούς καιρούς, πρώτο μας μέλημα είναι να προστατέψουμε τα παιδιά μας από αυτόν τον κίνδυνο». 

Το ταξίδι του Μάουτχαουζεν ξεκίνησε τον Γενάρη του 1966 από το σπίτι του Μίκη, όπου ο Καμπανέλλης τού παρουσίασε τα ποιήματά του. 

Από εκείνο το πρωινό μέχρι σήμερα το Μάουτχαουζεν ταξιδεύει επί πενήντα χρόνια στην Ευρώπη, το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τον Καναδά (μεταγραφή του έργου από τον συνθέτη για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, με τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ και σολίστ πάντα την Μαρία Φαραντούρη-αρχές δεκαετίας 1990). 

Ιστορική θεωρείται η παρουσίαση τού έργου το 1988 μέσα στο ομώνυμο στρατόπεδο σε τρεις γλώσσες: στα εβραϊκά με την Ισραηλινή τραγουδίστρια Elinoar Moan, στα ελληνικά με την Μαρία Φαραντούρη και στα γερμανικά με την Gisela May. 

Ο ποιητής κατορθώνει να βρει τρόπο να μιλήσει για την αγάπη μέσα στη φρίκη του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης κι έτσι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, υμνώντας τη ζωή και τον έρωτα, στέλνει το δικό του μήνυμα στην Ανθρωπότητα: Η αγάπη, η ονειρική αγάπη, είναι η τελευταία αχτίδα ελπίδας σ’ έναν κόσμο μίσους, εκμετάλλευσης, πολέμου και καταστροφής, ενάντια στην απελπισία της κτηνωδίας στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Ο στίχος Έρωτας μες το μεσημέρι, σ’ όλα τα μέρη του θανάτου, ώσπου ν’ αφανιστεί η σκιά του, τα λέει όλα.

Η διήγηση του Στέφανου Κορκολή

Όταν είδα στο διαδίκτυο το βίντεο της πρόβας του Μάουτχαουζεν με τον Μίκη, τον Στέφανο και τη Σοφία στο σπίτι τού συνθέτη, ζήτησα από τον Στέφανο να μού περιγράψει πώς αποφάσισε να αναλάβει την, ιστορικής σημασίας για την ιστοριογραφία της μουσικής, μεταγραφή τού έργου για πιάνο και φωνή.

«Κάποια στιγμή ήμασταν στο σπίτι τού Μίκη κι ακούγαμε το Μάουτχαουζεν», διηγείται ο Στέφανος, «και τότε ζήτησα από τον Μίκη να ακούσω τις διάφορες εκδοχές που έχει ενορχηστρωθεί το συγκεκριμένο έργο. Ο Μίκης μού έβαλε ν’ ακούσω μια πολύ προχωρημένη-πειραματική ενορχήστρωση ενός Ισραηλινού συνθέτη και αμέσως μετά την ενορχήστρωση του φίλου μου του Γιάννη Ιωάννου για τη συναυλία στο Σικάγο με τη Μαρία Φαραντούρη. 

Καθώς ακούγαμε γυρίζει στη Σοφία και της λέει: «θα σου πήγαινε πολύ αυτό το έργο». Εγώ εξεπλάγην και μετά διχάστηκα μέσα μου. Γιατί, δουλεύοντας πάνω στο έργο τού Μίκη εδώ και δυο χρόνια, γνωρίζω τη Σοφία Μανουσάκη ως μια λυρική τραγουδίστρια κι αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσε να ερμηνεύσει κομμάτια όπως ο Αντώνης, που θέλει τρομερό σθένος και ορμητικότητα.

Από την άλλη μεριά όμως, γνωρίζοντας πλέον πότε ο Μίκης λέει κάτι από αβρότητα και πότε το εννοεί, διέκρινα στο βλέμμα του σπινθήρες. Άρα εγώ τί να πω; 

Το μόνο που είπα στον Μίκη είναι ότι είναι εξαιρετική ιδέα αλλά πού θα βρίσκαμε ορχήστρα… δεν είναι εύκολο πια…

Ο Μίκης με κοίταξε με νόημα και μού απάντησε: « Εσύ με το πιάνο που το κάνεις ορχήστρα αναρωτιέσαι;» και δείχνοντάς μου το πιάνο μού λέει: «Ιδού η ορχήστρα!». 

Χαμογέλασα και του είπα: «Ναι, αλλά θα το μεταγράψουμε παρέα». Κι εκείνος λέει : « Ξεκινάμε μεθαύριο». Έπειτα, έλεγξε το πρόγραμμά του και μας είπε ότι θα δουλέψουμε όσες μέρες χρειαστεί μέχρι να ολοκληρωθεί.

Φεύγοντας από το σπίτι του Μίκη, γεμάτος από χαρά αλλά και την ηδονή της πρόκλησης, μόλις μπήκα στο ταξί έφτιαξα ένα πρόχειρο πεντάγραμμο σε μια κόλλα χαρτί κι άρχισα να καταγράφω τις πρώτες ιδέες. 

Για το μόνο που πραγματικά δεν ανησυχούσα ήταν η ερμηνεία της Σοφίας διότι ήξερα ότι θα την διδάξει ο Μίκης. Ξεκίνησαν οι πρόβες, αρχίσαμε να γράφουμε και να αναλύουμε νότα προς νότα μαζί με τον Μίκη τις δυναμικές τού κάθε κομματιού και προσωπικά θεωρώ μαγική τη στιγμή που ο Μίκης άρχισε να μεταδίδει την απίστευτη ενέργειά του στη Σοφία, ειδικά στην ερμηνεία του Αντώνη, όπως επίσης και στην ερμηνεία του Δραπέτη, που κατά τη γνώμη μου είναι το πιο δύσκολο μέρος του Μάουτχαουζεν. 

Αυτό το λέω διότι ο Μίκης φτιάχνει ένα ιδανικό μουσικό περιβάλλον, (εννοώ το μοτσαρτίζον κλίμα της ανεμελιάς και της χαράς) που δηλώνει την απόλυτη υποκρισία των δήθεν αγνών χωρικών-καταδοτών, που έρχεται σε αντίθεση με την αγωνία του δραπέτη Γιάννο Μπερ. 

Πόσο μεγαλοφυής είναι ο Μίκης που σε αυτόν τον τραγικό λόγο τού Καμπανέλλη δημιουργεί αυτήν την υπέρτατη αντίθεση, προκειμένου να μας μεταφέρει στο κλίμα των κρεματορίων, όπου οι ναζί λίγο πριν δώσουν την εντολή της θανάτωσης των κρατουμένων, άκουγαν Μότσαρτ!»

Πηγές: Θεοδωράκης Μίκης, Μελοποιημένη ποίηση, τόμος Α΄, σελ. 148

Wagner Guy, Μίκης Θεοδωράκης-Μια ζωή για την Ελλάδα, σελ. 174-176

Πηγή: www.imerodromos.gr