Όταν η λογοτεχνία συναντά τη θεοδωρακική σκέψη - Μήτσος Κασόλας: «Το μέλλον είναι πίσω»

της Αναστασίας Βούλγαρη

«Η τεράστια δύναμη και η αίγλη της Ελλάδας στον κόσμο. Για να προκύψει, με βάση τον πολιτισμό της, μια νέα Αναγέννηση. Για ν’ αποκτήσει η μετέωρη σήμερα ανθρωπότητα ένα όραμα που δεν έχει. Μια ελπίδα που δεν έχει. Για να πάψει ο κόσμος μας να είναι προκρούστειος, σισύφειος. (…) Γι αυτή την τεράστια δύναμη των Ελλήνων ήθελα να γράψω. Για μια συστράτευση όλων των Ελλήνων και όλων των σκεπτόμενων του κόσμου προς μια νέα πορεία. Για να ζωντανέψει η ανθρωπότητα. Το μέλλον της ανθρωπότητας, για μένα τον ‘αιθεροβάμονα’ είναι πίσω της. Πίσω στους Έλληνες…», γράφει ο Μήτσος Κασόλας στο τελευταίο του μυθιστόρημα (2015) με τίτλο Το μέλλον είναι πίσω, ένα βιβλίο-πρόταση για το μέλλον της Ελλάδας και της ανθρωπότητας.

Ο Μήτσος Κασόλας, μέσα από το μυθιστόρημά του, «συναντιέται»  με τον Μίκη Θεοδωράκη, σαν ένα υπόγειο νήμα να ενώνει τη σκέψη των δύο δημιουργών. 

Τη στιγμή που ο ήρωας βρίσκεται ανάμεσα σε διαδηλωτές, λέει:   «Όσο δεν πονάει το μυαλό κι η φαντασία τους να βρουν νέα περάσματα, νέες πρωτότυπες μορφές πάλης, με παράμετρο τον πολιτισμό και μια άλλη παιδεία, όλοι οι αγώνες για έναν άλλο κόσμο θα είναι χαμένοι.»

Καθώς ο ήρωας συνομιλεί με κάποιον: «Ας υποθέσουμε, Αντρέα, ότι ο ΟΗΕ δεσμεύεται να διαφυλάξει την ακεραιότητα της Ελλάδας. Ότι αποδέχεται το πείραμά της για έναν νέο παγκόσμιο πολιτισμό και πάψει να εξοπλίζεται (πρώτη τώρα σ’ όλο τον κόσμο σε εξοπλιστικές δαπάνες) και οργανώσει μ’ αυτές τις δαπάνες σε ορθολογικές βάσεις την εθνική της οικονομία. Ότι θεσπίζει νόμους και φορολογικό σύστημα που δεν θα επιτρέπουν τη φοροδιαφυγή, τη φοροκλοπή, τις ληστείες του δημοσίου χρήματος, τις μίζες, τα σκάνδαλα, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος κ.λπ. Και αποκτήσει η χώρα μας μια φωτισμένη ανθρωπιστική παιδεία, αναποδογυρίζοντας το υπάρχον μοντέλο της, που, αντί να φωτίζει σκοτίζει…»

Εκεί που ο ήρωας περιγράφει το βιβλίο που είχε ξεκινήσει να γράφει: «Το μέλλον μας, για μένα, δεν είναι εμπρός μας, είναι πίσω μας. Πίσω στους Έλληνες. Στη Δημοκρατία τους χωρίς τις σκιές της. Πίσω στον πολιτισμό τους (…) Με ό,τι στο μεταξύ, από τότε μέχρι σήμερα, κατέκτησε η ανθρωπότητα στον χώρο του πολιτισμού, της σκέψης, της τέχνης, της επιστήμης…» (…)

« Στο μυθιστόρημά μου θα κατέγραφα διάφορες προτάσεις και ιδέες για το πώς θα υποστηριζόταν αυτό, ας το πω έτσι, το πολιτιστικό μου μανιφέστο. Ανοιχτό σε ιδέες και προτάσεις τρίτων. Με αποδέκτες όχι μόνο τους Έλληνες αλλά κι όλους εκείνους στον κόσμο που γνωρίζουν τι ήταν η Ελλάδα ως προς τον Πολιτισμό και τους αγώνες για Δημοκρατία, Ελευθερία. Και για την εξοικονόμηση των αναγκαίων πόρων για αυτή τη νέα Αναγέννηση, θα πρότεινα την αποστρατικοποίηση της Ελλάδας. Τον αυτό-αφοπλισμό της με εγγύηση της ασφάλειάς της από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, της Ουνέσκο, αλλά και από τα Πνευματικά Ιδρύματα των διαφόρων χωρών κ.λπ. Θα πρότεινα το αγκάλιασμα αυτού του μανιφέστου-πιλότου απ’ όλους τους πνευματικούς ανθρώπους: διανοούμενους, συγγραφείς, καλλιτέχνες, επιστήμονες. Προκειμένου αυτό ν’ αγκαλιαστεί από τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων…(…) Αυτό το βιβλίο ήθελα να γράψω. Έστω για να πετάξω ένα μπουκάλι στη θάλασσα…»

Όταν διάβασα το βιβλίο του Μήτσου είχα μείνει έκπληκτη. Ήταν για μας μια συγκινητική δικαίωση και μια ελπίδα που κι άλλοι σκέφτονται αυτά που εμείς οι θεοδωρακιστές πιστεύουμε.

Πήρα την απόφαση να αντιγράψω τα αποσπάσματα από το βιβλίο του Μήτσου Κασόλα και να τα στείλω στον «Θεοδωρακισμό», τη μέρα που άκουσα τον συγγραφέα να λέει σ’ έναν ραδιοφωνικό σταθμό ότι το βιβλίο του δεν προβλήθηκε από την εφημερίδα στην οποία εργαζόταν, από το 1963 μέχρι πρόσφατα. Ο Μήτσος σ’ εκείνη τη συνέντευξη είπε, με την γλυκύτητα που τον χαρακτηρίζει και χωρίς κανένα παράπονο, ότι δεν έχει συνομιλητές. 

Τότε, ήρθε στο μυαλό μου ο Μίκης, που κι εκείνος για πολλά πολλά χρόνια δεν είχε συνομιλητές… ώσπου το μπουκάλι που πέταξε, κάποτε, στη θάλασσα βρήκε αποδέκτες… Και το μήνυμά του, που είχε ριζώσει μέσα σ’ όλους εκείνους που αγαπούν την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, έφερε ένα βιβλίο που ταυτίζεται τόσο πολύ με την θεοδωρακική σκέψη.

Δεν ξέρω αν ο Μήτσος έχει διαβάσει τα κείμενα του Μίκη για τον πολιτισμό στο Χρέος, ή το Περί Τέχνης, ή την Μαχόμενη Κουλτούρα ή το Αντιμανιφέστο  ή ακόμα αν γνωρίζει την ομιλία του Μίκη στην Ακαδημία Αθηνών για μια Ελλάδα ουδέτερη, αφοπλισμένη και  παγκόσμιο κέντρο πολιτισμού, αλλά, σίγουρα, ξέρω ότι είχε από πάντα (κι ας μην το γνώριζε ίσως...;) έναν μεγάλο συνομιλητή. Τον Μίκη Θεοδωράκη.   

Υστερόγραφο: Χθες βράδυ ήμουν στο «Half Note» όπου παίζει ο Στέφανος Κορκολής και τραγουδά η Σοφία Μανουσάκη. Ο Στέφανος μίλησε για τα «προδομένα έργα» κι η Σοφία τραγούδησε τον «Κύκλο του νερού» από το «Μια θάλασσα γεμάτη μουσική». Τότε, ένας κύριος δίπλα μου πολύ συγκινημένος ψιθύρισε: «Τί θεία αποκάλυψη απόψε!». Όταν τελείωσε το πρόγραμμα κόσμος πολύς με πλησίασε και με ρώτησε γιατί προδόθηκαν αυτά τα έργα, τί είχε γίνει τότε κ.λπ. Και τα είπα όλα. Είχε προηγηθεί μια  περιγραφή από τον Στέφανο. Ο κόσμος ήταν έκπληκτος με τις αποκαλύψεις… «Τί ντροπή!», «Τί αδικία!» «Έκαναν τέτοιο πράμα στον Μίκη;!» είναι μερικά από τα σχόλια.

Εύχομαι το 2016 να είναι η χρονιά που οι Έλληνες θ’ ανακαλύψουν, εκ νέου, το έργο του Μίκη και, για πρώτη φορά, τη Σκέψη και τον Λόγο του.  

Εύχομαι να εκπλαγούν όταν ανακαλύψουν ότι αυτά που λέει ο Μίκης είναι οι δικές τους σκέψεις…ο δικός τους καημός…η δικιά τους ρωμιοσύνη…  

Εύχομαι, ολόψυχα, όλοι εμείς σύντομα να συναντηθούμε σε μια μεγάλη κοινή προσπάθεια για την υπεράσπιση του ελληνικού πολιτισμού. Την υπεράσπιση της Ανθρωπότητας, δηλαδή, και του ίδιου του Ανθρώπου.  

Καλή Χρονιά!