Το συριακό δράμα και οι δρόμοι του πετρελαίου και του φυσικού αερίου

της Αναστασίας Βούλγαρη

Σύμφωνα με το δοκίμιο των τριών Ελλήνων καθηγητών, του Γιάννη Καρκαζή, του Ι. Βιδάκη και του Γ. Μπάλτου, σχετικά με τον ενεργειακό πλούτο της Συρίας¹, με τίτλο «Ο ενεργειακός πλούτος της Συρίας», που έχει δημοσιεύσει, ήδη, από το 2014, η ελληνική έκδοση του foreignaffairs.gr, τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Συρίας είναι τεράστια.

Σύμφωνα με το livepedia.gr η Συρία έχει ένα πλούσιο, αλλά αναξιοποίητο υπέδαφος, σε σιδηρομετάλλευμα, ασβεστόλιθο, μαγνησίτη, χρώμιο, βασάλτη, μάργα, χαλκό, νικέλιο, μόλυβδο κ.ά.

Όμως το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με τον ενεργειακό πλούτο της Χώρας, αντλώντας πληροφορίες τόσο από την παραπάνω μελέτη των καθηγητών όσο και από διάφορα ειδησεογραφικά sites, όπως αναφέρονται στις παραπομπές.

Πετρέλαιο

Η παραγωγή πετρελαίου στη Συρία ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Το έτος 2010 η εξαγωγή πετρελαίου αντιπροσώπευε το 35% του συνόλου των εσόδων της Χώρας από τις εξαγωγές της.

Η εφημερίδα Oil & Gas Journal εκτιμά τα αποθέματα της Συρίας σε 2,5 δις. βαρέλια.

Το 2011 η παραγωγή πετρελαίου, από τα δύο κρατικά διυλιστήρια (στη Baniyas στη Homs-βλπ χάρτη στο λίνκ Νο 1) ήταν 380.000 βαρέλια την ημέρα, (bbl/d) ενώ η κατανάλωση 250.000 bbl/d .

Τον Δεκέμβριο του 2010 η Βενεζουέλα υπέγραψε με την κυβέρνηση της Συρίας, ένα μνημόνιο συμφωνίας για την κατασκευή διυλιστηρίου 140.000 bbl/d στην Froklos.

Κινέζοι αξιωματούχοι είχαν συζητήσει με τη συριακή κυβέρνηση την κατασκευή διυλιστηρίου στη Deir-al-Zor.

H Συριακή Πετρελαϊκή Εταιρεία, ήλεγχε το ήμισυ της παραγωγής της χώρας και είχε το 50% των μετοχών στις συμπράξεις με ξένους εταίρους.

Οι κυρώσεις των ΗΠΑ απέκλεισαν τις αμερικάνικες εταιρείες από το να συμμετάσχουν κι έτσι η Συρία στράφηκε στη συνεργασία με εταιρείες από την Κίνα, τις Ινδίες και την Ευρώπη, αλλά και την καναδική Petro-Canada.

Σύμφωνα με την μελέτη των καθηγητών, το σύνολο των αποθεμάτων σχιστολιθικού πετρελαίου της Συρίας, υπολογίζονται σε 39 δις. τόνους.

Οι συμπράξεις της Συρίας με ξένες εταιρείες

«Τα μεγαλύτερα και ώριμα πετρελαϊκά πεδία» αναφέρει η μελέτη των τριών καθηγητών, «είναι το Omar Al-Furat και το Jbessa, που φέρονται να είχαν, το 2010, παραγωγική ικανότητα 100.000 και 200.000 βαρέλια/ ημέρα (bbl/d), αντίστοιχα.

Η ξένη κοινοπραξία που παράγει είναι η Al Furat Petruleum Company (AFPC), που ιδρύθηκε το 1985 και αποτελείται από την Συριακή Επιχείρηση Πετρελαίου, (Syria Petroleum Corporation - SPC) με ποσοστό 50%, την Syria Shell Petroleum Development (SSPD) με 32% και τη Himalaya Energy Syria, [HES - μια σύμπραξη της China National Petroleum Corporation (CNPC) και της Ινδικής Oil & Natural Gas Corporation (ONGC)], με 18%.

Η χώρα διαθέτει τρεις σταθμούς εξαγωγών/εισαγωγών πετρελαίου στη Μεσόγειο, όλα υπό τη διαχείριση της Syrian Company for Oil Transportation, (SCOT). Η Baniyas και η Ταρτούς είναι τα μεγαλύτερα λιμάνια από τα οποία εξάγονται οι κύριες ποιότητες πετρελαίου. Στη Λατάκεια χειρίζονται μικρότερα φορτία.

Τα τερματικά συνδέονται με διυλιστήρια μέσω εγχώριου δικτύου αγωγών. Οι καθαρές εξαγωγές πετρελαίου τής Συρίας ήταν το 2010, 109.000 bbl/d, από 117.000 το προηγούμενο έτος. Οι εξαγωγές προωθούντο σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ευρωπαϊκές χώρες του ΟΟΣΑ, ιδίως στη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, και τις Κάτω Χώρες.»

Η γαλλο-συριακή συνεργασία

Ήδη από το 2008 (Σεπτέμβριος) η γαλλική Total είχε υπογράψει τρείς συμφωνίες με το Υπουργείο Πετρελαίου της Συρίας.²

Η πρώτη συμφωνία προέβλεπε την έκταση της άδειας της Deir Ez Zor Petroleum Corporation, μέχρι το 2012. Η DEZPC είχε ιδρυθεί το 1998 από κοινού από την Total (ποσοστό μετοχών 50%) και την Syrian Petroleum Company ( Συριακή Εταιρεία Πετρελαίου).

Η δεύτερη συμφωνία αφορούσε επένδυση 100 εκατ. δολαρίων με στόχο την αύξηση της παραγωγής σε 51 εκατ. κυβικά μέτρα.

Η τρίτη συμφωνία προέβλεπε αποκλειστική συνεργασία της Συρίας με την Total για διάφορα έργα, όπως εκείνου με τα «πετρελαϊκά σχέδια με γειτονικές χώρες».

Το Νοέμβριο του 2008 η άδεια της Deir Ez Zor επεκτάθηκε για άλλα 10 χρόνια.

Το 2010 η Total στη Συρία παρήγαγε 39.000 βαρέλια/ημέρα.

Τον Δεκέμβριο του 2011 η Total αναγκάστηκε να σταματήσει τη δραστηριότητά της λόγω του εμπάργκο της ΕΕ. (Το «αντάρτικο» στη Συρία είχε ξεκινήσει ήδη τον Μάρτιο 2011). Η απόφαση της ΕΕ έπληξε κυρίως την Deir Ez Zor.

Τον Απρίλιο του 2013 οι Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ απέσυραν τις κυρώσεις που μπλόκαραν την εισαγωγή του συριακού πετρελαίου, προκειμένου να ενισχυθούν οι ομάδες που πολεμούν τον Άσαντ.

Το φυσικό αέριο

Σύμφωνα με την εφημερίδα Oil and Gas Journal τα αποθέματα φυσικού αερίου της Συρίας εκτιμώνται, μέχρι το τέλος του 2012, σε 8,5 τρις κυβικά πόδια (TCF), ενώ το 2009 η Συρία παρήγαγε 219 δις κυβικά πόδια ( BCF).

Τον Μάρτιο του 2010 είχαν υποβληθεί προσφορές για οκτώ χερσαία τμήματα. Η Total και η Petro-Canada ήταν οι πρώτες εταιρείες που επρόκειτο να αναλάβουν άδειες εξερεύνησης φυσικού αερίου.

Οι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου

Ο πρώτος αγωγός πετρελαίου κατασκευάστηκε από την αμερικάνικη Aramco το 1950.

Μετά τον πόλεμο του 1967 το τμήμα του αγωγού που διέσχιζε τα υψώματα του Γκολάν τέθηκε υπό ισραηλινό έλεγχο, ωστόσο οι Ισραηλινοί επέτρεψαν την απρόσκοπτη λειτουργία του.

Το 1976 το τμήμα της γραμμής του αγωγού πέρα από την Ιορδανία διέκοψε την λειτουργία του, λόγω της συνεχούς διαμάχης μεταξύ Σ. Αραβίας, Συρίας και Λιβάνου.

Το 1990 κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου του Κόλπου η Σ. Αραβία διέκοψε την παροχή του τμήματος του αγωγού. Ο αγωγός απαξιώθηκε, τελικά, αλλά το 2005 η Ιορδανία εξέταζε την πιθανότητα να αποκαταστήσει τον απαξιωμένο αγωγό. Η οικονομική ανάλυση είχε δείξει ότι το κόστος μεταφοράς πετρελαίου θα κόστιζε 40% λιγότερο απ’ ότι μέσω δεξαμενόπλοιου από τη διώρυγα του Σουέζ.

Ο δεύτερος αγωγός , που κατασκευάστηκε το 1950 είχε μήκος 800 χλμ και κάλυπτε την μεταφορά πετρελαίου από το Κιρκούκ στο Β. Ιρακ, στη Baniyas της Συρίας και στην Τρίπολη του Λιβάνου.

Το 2003 ο αγωγός βομβαρδίστηκε από την αμερικάνικη αεροπορία, ωστόσο η Συρία και το Ιράκ συμφώνησαν, τον Ιούνιο του 2011, την επισκευή του αγωγού, με διακίνηση 800.000 bbl/d, αλλά και την κατασκευή δύο νέων αγωγών για διακίνηση 1,5 εκατ. bbl/d «βαρέως» αργού πετρελαίου και «ελαφριού» 1,25 εκατ. bbl/d.

«Εκτός των δυο διακρατικών πετρελαϊκών αγωγών, η Συρία έχει αναπτύξει ένα επαρκές εγχώριο σύστημα δικτύων, για τη μεταφορά αργού πετρελαίου και των προϊόντων που διαχειρίζεται η SCOT. Αυτοί οι αγωγοί περιλαμβάνουν την γραμμή Tel Adas-Ταρτούς, 347 μιλίων, 250.000 bbl/d, που συνδέει τα πετρελαϊκά πεδία με το λιμάνι τής Ταρτούς, με διασύνδεση στο διυλιστήριο της Homs και την διακίνηση πετρελαϊκών προϊόντων από το διυλιστήριο της Homs σε μεγάλες πόλεις της Συρίας», αναφέρει η μελέτη των καθηγητών.

Όσον αφορά στους αγωγούς φυσικού αερίου, η Συρία σχεδίαζε να αναδειχθεί σε εξαγωγέα φυσικού αερίου και σ’ αυτό το πλαίσιο, ολοκλήρωσε τον πρώτο αγωγό εξαγωγής του στον Λίβανο το 2003.

Ο μακροπρόθεσμος στόχος τής Δαμασκού ήταν να γίνει χώρα διέλευσης για τους ενεργειακούς πόρους της Αιγύπτου, του Ιράκ, του Ιράν και του Αζερμπαϊτζάν, που σημαίνει αυξημένα έσοδα διέλευσης, συμβάλλοντας και στην αύξηση της διαθεσιμότητας του φυσικού αερίου στη χώρα.

Επειδή μέχρι το 2009 δεν υπήρχε επάρκεια, η Συρία εισήγαγε μέσω του αραβικού αγωγού φυσικού αερίου (Arab Gas Pipeline- AGP).

Ο AGP ήδη μεταφέρει αιγυπτιακό φυσικό αέριο στην Ιορδανία και τη Συρία (μια ιδιαίτερη γραμμή εφοδίαζε και το Ισραήλ). Αν και ο AGP δεν συνδέει άμεσα τον Λίβανο με την Αίγυπτο, άρχισε να τον τροφοδοτεί το 2009, μέσω μιας συμφωνίας ανταλλαγής - η Αίγυπτος στέλνει αέριο στη Συρία μέσω του AGP και η Συρία το στέλνει στο Λίβανο μέσω του αγωγού εξαγωγών τής Συρίας. Ο εφοδιασμός μέσω AGP έχει παρουσιάσει πολλές διαταραχές, με έναρξη τον Φεβρουάριο του 2011.

Κάπου εδώ αρχίζει να μπερδεύεται το κουβάρι…

Το 2009 υπεγράφη ένα μνημόνιο συνεργασίας με την Τουρκία. Προβλέπεται να κατασκευάσει η Άγκυρα έναν αγωγό 56 μιλίων από την πλευρά των συνόρων της.

Αυτή η γραμμή θα συνδεόταν με μια επέκταση του AGP που η Συρία εγκαθιστά από το Χαλέπι προς το Kιλίσρ και αναμενόταν να ολοκληρωθεί το 2012.

Η συμφωνία προέβλεπε η Συρία να προμηθεύεται ετησίως 17,5 - 35 BCF φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας για 5 έτη.

Τον Ιούνιο του 2010 η Συρία και το Αζερμπαϊτζάν υπέγραψαν πρωτόκολλο, με το οποίο το δεύτερο θα μπορούσε να προμηθεύει την Δαμασκό με φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας, αρχής γενομένης από το 2012.  
Ο εφοδιασμός εξαρτιόταν από την ολοκλήρωση της επέκτασης του αγωγού AGP με την οποία θα μπορούσαν να συνδεθούν τα δίκτυα αγωγών Συρίας και Τουρκίας μεταφέροντας αρχικά 35 BCF, φθάνοντας τα 70 δισ. ανά έτος, μέχρι το 2015.

Στη συνέχεια η Συρία συμφώνησε με το Ιράν και το Ιράκ στις αρχές του 2011, (μόλις δύο μήνες πριν ξεσπάσει η εξέγερση), για την κατασκευή του ισλαμικού αγωγού φυσικού αερίου (Islamic Gas Pipeline-IGP), 3.000 μιλίων.

Στόχος η ευρωπαϊκή αγορά. Ταυτόχρονα, μέσω της συμφωνίας, παρέχεται μια εναλλακτική δίοδος για το ιρανικό φυσικό αέριο προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των αραβικών κρατών τού Κόλπου και κυρίως της Σαουδικής Αραβίας.

Μέσω του αγωγού, IGP θα μεταφέρονταν, από το ιρανικό λιμάνι Assalouyeh (κοντά στο μεγάλο κοίτασμα του South Pars) προς τη Μεσόγειο (μέσω Ιράκ, Συρίας και Λιβάνου) και την Ευρώπη, 1,4 τρις κυβικά πόδια/ χρόνο (TCF/y) φυσικό αέριο.

Είναι φανερό ότι θίγονταν τα ενεργειακά συμφέροντα των αραβικών χωρών τού Κόλπου, της Τουρκίας αλλά και ,για πρώτη φορά, της Ρωσίας.  
Σημειώνεται ότι ο IGP έχει 30% αυξημένη χωρητικότητα από τον αγωγό Ναμπούκο, (Ερζερούμ-Αυστρία, που ακόμη βρίσκεται στα σχέδια), παρακάμπτοντας την Τουρκία.

Η σχετική συμφωνία υποβαθμίζει σημαντικά τον ενεργειακό ρόλο της Άγκυρας και χρονικά συμπίπτει με την μεταστροφή τής τουρκικής πολιτικής έναντι της Συρίας.

Επιπλέον, η επαναλειτουργία του πετρελαιαγωγού από το ιρακινό Κιρκούκ στο λιμάνι Baniyas της Συρίας, κατόπιν συμφωνίας με το Ιράκ, (με εκμετάλλευση δημόσιων φορέων και όχι των διεθνικών ομίλων), αποτελεί άλλη μια σημαντική ενεργειακή παράμετρο, σε βάρος των τουρκικών συμφερόντων και των κερδών των πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Η τουρκική πολιτική προς την Συρία μεταστρέφεται επειδή οι προαναφερόμενοι αγωγοί διέλυαν τα σχέδια της Τουρκίας για ανάδειξή της σε ενεργειακό κόμβο στην περιοχή. Η Τουρκία στρέφεται αποφασιστικά κατά του Άσαντ.

Οι ΗΠΑ, η ΕΕ, οι κυρώσεις

Η πολιτική αναταραχή στη Συρία ξεκινά τον Μάρτιο του 2011.. Ακολουθούν οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Οι αμερικάνικοι πετρελαϊκοί όμιλοι δεν μπορούν να λάβουν μέρος στην εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της Συρίας. Συνεπώς ούτε οι ανταγωνιστές τους.

Η ενεργειακή αναβάθμιση της Δαμασκού θα μείωνε σημαντικά τα οφέλη των ΗΠΑ από τον έλεγχο του Περσικού Κόλπου.

Από την άλλη, η αναβάθμιση της Συρίας θα λειτουργούσε υπέρ της απεξάρτησης της Ε.Ε. από τις ΗΠΑ και θα προσέδιδε στην Ένωση ενεργειακή ασφάλεια.

Όμως, η ΕΕ ακολουθώντας τις ΗΠΑ, προβαίνει σε κυρώσεις κατά της Συρίας, σε βάρος των συμφερόντων των χωρών μελών της ΕΕ.

Η Γαλλία, παρά το γεγονός, ότι διαθέτει πολλαπλά ερείσματα στην Συρία δεν αντιτάσσεται στα αμερικανικά σχέδια.

Από την άλλη πλευρά, η Κίνα και η Ινδία συμμετείχαν στην παραγωγή πετρελαίου της Συρίας.

Η Ρωσία διαθέτει στο συριακό έδαφος βάσεις και ευκολίες.

Ποιοι ωφελούνται από την ισοπέδωση της Συρίας

Ωφελούνται: Η Τουρκία, οι ΗΠΑ, τα αραβικά κράτη του Κόλπου, το Ισραήλ, ακόμα και η Ρωσία διότι διατηρούνται υψηλά οι τιμές του πετρελαίου και δεν ανοίγουν εναλλακτικές οδοί εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο.

Κόστος έχουν ο Λίβανος, το Ιράν και το Ιράκ, λόγω της συνέχισης της εξάρτησης στη διακίνηση των πόρων του. Επίσης η Κίνα και η Ινδία.

Το Ισλαμικό Κράτος

Σύσσωμα τα ελληνικά κα ξένα ειδησεογραφικά sites ομονοούν ότι το ISIS δημιουργήθηκε επειδή οι φανατικοί σουνίτες του Ισλαμικού Κράτους χρηματοδοτήθηκαν από «αραβικά και μουσουλμανικά κράτη» που είναι, οι «διπρόσωποι σύμμαχοι της Αμερικής και της Ευρώπης».

Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Τουρκία, χρηματοδοτούν το ISIS με εκατομμύρια δολάρια, τους δίνουν όπλα, ιδρύουν μεντρεσέδες «και κάνουν πολιτική και θρησκευτική προπαγάνδα στα ΜΜΕ για να εξυπηρετήσουν τα στρατηγικά συμφέροντα τους», αναφέρουν τα περισσότερα sites.

Από την άλλη το tribune.gr, στο άρθρο του με τίτλο «Global Research: Οι ΗΠΑ έφτιαξαν το Ισλαμικό Κράτος για να χτυπήσουν το Ιράν»³, (8/8/2014) αναφέρεται στο αιρετικό, όπως το χαρακτηρίζει, καναδικό Global Research και στο δημοσίευμά του με τίτλο: ««Η διαβολική ατζέντα της Ουάσιγκτον στο Ιράκ, οι ΗΠΑ δεσμεύονται για ανθρωπιστικούς βομβαρδισμούς εναντίον των χρηματοδοτούμενων από τις ΗΠΑ τρομοκρατών».

Το Global Research (Centre for Research on Globalization) υποστηρίζει ότι το ISIS είναι δημιούργημα της κυβέρνησης των ΗΠΑ για να εμποδίσουν την επιρροή του Ιράν στη Μέση Ανατολή και τη Μεσοποταμία.

Το site θέτει το ερώτημα «πώς εμφανίστηκε ξαφνικά και από το πουθενά το Ισλαμικό Κράτος, με τη δυνατότητα να εκτελεί τόσο εκτεταμένες πολεμικές επιχειρήσεις, να έχει στρατιωτικά οχήματα, πυροβολικό μέχρι και τανκς». Το site επίσης δεν δέχεται το επιχείρημα ότι «το Ισλαμικό Κράτος έκλεψε δισεκατομμύρια σε μετρητά από τράπεζες, ή ότι πήρε λάφυρα τον οπλισμό του, ή ότι η… έρημος γέννησε από μόνη της αυτόν το στρατό».

Επισημαίνει ότι «ξεκινώντας το 2011 -στην πραγματικότητα ήδη από το 2007- οι Ηνωμένες Πολιτείες εξόπλισαν, χρηματοδότησαν, και υποστήριξαν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και μια μυριάδα άλλων ένοπλων τρομοκρατικών οργανώσεων για την ανατροπή της κυβέρνησης της Συρίας, την καταπολέμηση της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, και να υπονομεύσουν την εξουσία και την επιρροή του Ιράν σε Μέση Ανατολή και Μεσοποταμία».

«Δισεκατομμύρια σε μετρητά», συνεχίζει, «έχουν διοχετευθεί στα χέρια τρομοκρατικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων την Al Nusra, την Αλ Κάιντα στο Ιράκ, και ό,τι είναι τώρα και ονομάζεται «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία» ή ISIS. Μπορεί κανείς να δει καθαρά σε κάθε χάρτη ότι το Ισλαμικό Κράτος κατέχει έδαφος που εφάπτεται με τα σύνορα της Τουρκίας με καθορισμένες διαδρόμους που χρησιμοποιεί το Ισλαμικό Κράτος για να εισβάλουν από την Τουρκία στο νότο»

Καταλήγει ότι «η ISIS χρηματοδοτείται από Αμερικανούς πράκτορες της CIA με μετρητά και όπλα που εισάγονται από τους Σαουδάραβες, Καταριανούς και τα ίδια τα μέλη του ΝΑΤΟ».

Τον Οκτώβριο του 2014, ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιοταλάχ Αλί Χομενεΐ δηλώνει ότι οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία δημιούργησαν τους Τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους⁴ .

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν , στις 16 Νοεμβρίου 2015, τρεις μέρες μετά την δολοφονική επίθεση στο Παρίσι από τους Τζιχαντιστές του ISIS, είπε, ευρισκόμενος στην Αττάλεια , στη σύνοδο των G20, ότι ο ISIS χρηματοδοτείται από 40 χώρες κάποιες εκ των οποίων είναι και μέλη των G20, των ισχυρών του πλανήτη⁵.

Η άποψή μας

Η σύγκρουση του ιμπεριαλισμού με την τρομοκρατία έχει ήδη τραγικές συνέπειες για τους Λαούς ολόκληρου του πλανήτη. Τα χιλιάδες θύματα των Δίδυμων Πύργων, οι νεκροί στο Παρίσι, οι χιλιάδες αθώοι που δολοφονούνται από τις βόμβες και την προσφυγιά στη Συρία, την Παλαιστίνη, εκείνοι που δολοφονήθηκαν στον Λίβανο, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν αλλά και στην Αφρική, από τους εμφυλίους πολέμους που δημιουργεί η Δύση, απαιτούν την άμεση αντίδραση των Λαών της Γης.

Τα εκατομμύρια των πολιτών που απειλούνται από τη μαζική φτώχια , η εξαθλίωση των λαών της Αφρικής, οι ελευθερίες που έχουν ήδη κατασταλεί στη Γαλλία και το Βέλγιο, μας δείχνουν το δρόμο της αντίδρασης μας και αυτός δεν είναι άλλος από την δημιουργία, άμεσα, του Παγκόσμιου Κινήματος της Ειρήνης.

Όσον αφορά στην πατρίδα μας, η πρόταση του Μίκη Θεοδωράκη να γίνει η Ελλάδα παγκόσμιο κέντρο πολιτισμού και να κατακτήσει το status της Ουδετερότητας είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ, τόσο για τη σωτηρία της Ελλάδας, όσο και για τη σωτηρία της Ευρώπης.

1 http://foreignaffairs.gr/articles/69688/giannis-karkazis-ibidakis-kai-g-mpaltos/o-energeiakos-ploytos-tis-syrias

2 http://www.koutipandoras.gr/article/155474/i-gallia-i-syria-i-total-oi-tzihantistes-kai-petrelaio

3 http://www.tribune.gr/world/news/article/59671/global-research-ipa-eftiaxan-islamiko-kratos-gia-na-chtipisoun-iran.html

4 http://www.kathimerini.gr/787886/article/epikairothta/kosmos/agiatolax-ali-xamenei-hpa-kai-m-vretania-dhmioyrghsan-to-islamiko-kratos

5 http://mignatiou.com/2015/11/vomva-apo-poutin-o-isis-chrimatodotite-apo-40-chores/Ακόμα ένα χρήσιμο άρθρο «Ο πόλεμος των αγωγών στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο» http://energypress.gr/news/o-polemos-ton-agogon-stin-notioanatoliki-mesogeio