Ο ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ - του Μίκη Θεοδωράκη

Το έργο αυτό είναι μια Μουσικοχορευτική Παράσταση, που βασίζεται επάνω σε τρεις κύκλους τραγουδιών μου: τον «Διόνυσο», τα «Πικροσάββατα» και το «Ασίκικο Πουλάκη».

Εκεί -και στους τρεις κύκλους- εφήρμοσα έναν νέο, διαφορετικό τρόπο μουσικής γραφής που δημιουργεί ένα νέο μουσικό κλίμα, έναν νέο μουσικό κόσμο, που θα τον χαρακτήριζα «διαχρονικά νεοελληνικό». Μελωδικά εκφράζει την πεμπτουσία της μελωδικής μας παράδοσης, από το Βυζάντιο και τη δημοτική μας μουσική έως χθες, ενώ ταυτόχρονα, ρυθμικά, ταυτίζει τον κόσμο της δημοτικής μουσικής και παράδοσης με κείνον του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού.

Η σύζευξη της δημοτικής με τη λαϊκή μας παράδοση στην παράσταση του έργου εμπλουτίζεται με τα κοστούμια και τον χορό. Εδώ θα πρέπει να πω, ότι θα υπάρξει μια νέα ενδυματολογική αντίληψη, όπου θα κυριαρχήσει το σύγχρονο στοιχείο με αναφορές την παράδοση. Το ίδιο θα γίνει και με τα χορευτικά βήματα και τις φιγούρες. Δηλαδή θα παραπέμπουν κι αυτά στη σύγχρονη αντίληψη για το χορό με πολλές αναφορές στην παράδοση των δημοτικών και των λαϊκών μας χορών.

Μετά από όσα είπα, σκέπτομαι ότι μπορεί να χαρακτηρίσω την Παράσταση ως Σύγχρονη-Παραδοσιακή ταυτόχρονα. Όπου η φαινομενικά παραδοσιακή πλευρά του είναι το αποτέλεσμα δύο νέων μουσικών στοιχείων δικής μου έμπνευσης και τεχνικής.

Έτσι ως προς το μελωδικό υλικό προβαίνω σε μια εκτεταμένη χρήση των καθαρά ελληνικών μουσικών κλιμάκων, όπως είναι οι αρχαιοελληνικοί Τρόποι, οι βυζαντινοί Ήχοι και οι λαϊκοί Δρόμοι. Επάνω σ’ αυτούς τους Τρόπους-Ήχους-Δρόμους στηρίζω το μελωδικό μου υλικό σε μεγάλο ποσοστό στα έργα και των τριών Κύκλων. Επί πλέον προχωρώ και στην εναρμόνισή τους ίσως για πρώτη φορά στον τομέα αυτής της μουσικής μας παράδοσης. Εναρμόνιση με βάση τόσο το Τονικό (Δυτικό) Σύστημα, όσο και το δικό μας, το Τροπικό.

Όσον αφορά το ρυθμικό-χορευτικό μέρος, βασίστηκα σε ένα αυστηρό τριμερές ρυθμικό σχήμα, που αφ’ ενός ανταποκρινόταν στον ποιητικό λόγο και αφ’ ετέρου είχε όλα τα στοιχεία και τις απαιτήσεις ενός νέου χορού, σε συνέχεια της δημοτικής μας παράδοσης (τσάμικος, καλαματιανός, συρτός κλπ.) σε σύγχρονη εκδοχή με τη βοήθεια τόσο των βημάτων όσο και των κοστουμιών. Δηλαδή πρόκειται για τη δημιουργία μιας νέας ενότητας από την ταυτόχρονη πνευματική γένεση των στοιχείων του μέλους και του ρυθμού, που ανήκουν στο σήμερα και στο χθες, καθώς αναπτύχθηκαν στην ίδια μήτρα.

Το ότι επέλεξα ως βασικό όργανο το μπουζούκι, δείχνει ότι βρίσκομαι στον ευρύτερο χώρο της λαϊκής μας μουσικής. Το ίδιο και οι χορευτικοί ρυθμοί δείχνουν ότι είμαι στη συνέχεια της δημοτικής μουσικής.

Αυτός με λίγα λόγια είναι ο κόσμος στον οποίο στήριξα τον Ιδεολογικό χαρακτήρα του Έργου και του Μηνύματος που στέλνω προ παντός στους Έλληνες της Εποχής των Μνημονίων.

Για όσους έτυχε να γνωρίζουν την μεγάλη αγωνία μου για το παρόν και το μέλλον της πατρίδας μας που αντανακλά το τραγικό στοιχείο που εκπέμπουν οι Έλληνες την Εποχή των Μνημονίων, θα φανεί ασφαλώς παράδοξο το γεγονός ότι με τον Διόνυσο θέλησα να εκπέμψω μέσω της Τέχνης μου Μήνυμα Αισιοδοξίας. Ποιος μου δίνει το δικαίωμα να σαλπίσω σ’ αυτές τις δραματικές στιγμές Μήνυμα Αισιοδοξίας; Πού βασίζομαι για μια στροφή 180 μοιρών; Η δύναμη της ΜΟΥΣΙΚΗΣ, της ΠΟΙΗΣΗΣ και του ΧΟΡΟΥ.

Ο Διόνυσος παίζει εδώ έναν παράλογο ρόλο.. Στα Δεκεμβριανά προσπάθησε να σταματήσει τη σφαγή, όμως τον σκότωσαν και τον έθαψαν στην Πνύκα. Αλλά όταν σκοτώνεις έναν Θεό, η τιμωρία που σε περιμένει είναι μεγάλη. Σκληρή και Διαρκής. Είναι Εμφύλιος, είναι Δικτατορία, είναι Διαπλοκή, είναι Μνημόνια. Την Εποχή της Διαπλοκής, για μια στιγμή τον ξέθαψαν, για να τον δικάσουν και να τον τσιμεντώσουν! Τώρα είναι ξανά ανάμεσά μας. Στην παράσταση εμφανίζεται πολλαπλασιασμένος σε χορευτές με κοστούμια της Κρήτης και του Πόντου. Ας την πούμε Ομάδα Α. Και με τον δικό τους τρόπο σχολιάζουν, καυτηριάζουν, ειρωνεύονται, θρηνούν την ελληνική πραγματικότητα της δεκαετίας του 1980, γιατί τότε έγινε η μουσική σύνθεση του Διόνυσου.

Την απάντηση του Λαού την δίνουν τα Πικροσάββατα και το Ασίκικο Πουλάκη. Είναι οι Ομάδες Β και Γ, με χορευτές και χορεύτριες που «σχολιάζουν» εναλλάξ τις απόψεις του Διονύσου.

Στο σημείο αυτό του διαλόγου της Α με τη Β και της Α με την Γ Ομάδα, μού αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο μυστικό. Το μυστικό της βαθύτατης Αισιοδοξίας, που βρίσκεται στον πυρήνα του κάθε Έλληνα και που τον κρατά ζωντανό και όρθιο τόσους αιώνες.

Οι Ομάδες Β και Γ είναι ο καθημερινός και ταυτόχρονα ο διαχρονικός Έλληνας με τη δική του μελωδία να τον κρατά όρθιο, ευθυτενή, περήφανο και ευτυχή, γιατί ευλογήθηκε να ζει μέσα σε μια τέτοια χώρα, ενώ με τους πότε περίτεχνους και πότε ατσάλινους χορευτικούς βηματισμούς, τους δικούς του χορούς, πηγαίνει μπροστά και όλο πιο ψηλά.

Με λίγα λόγια πιστεύω ότι γίνεσαι αισιόδοξος, όταν μπορέσεις να ξεφύγεις από τις θανατηφόρες μικρότητες μιας καθημερινότητας που σου επιβάλλεται άνωθεν και έξωθεν και να φτάσεις στον πυρήνα του εαυτού σου, όπου σε περιμένει ο Διόνυσος με τους μελωδούς, τους ζωγράφους, τους ποιητές, τους μουσικούς και τους χορευτές, που είναι ο ίδιος ο εαυτός σου. Ο Ελεύθερος!

Αθήνα,  Μάιος 2014
Μίκης Θεοδωράκης