Οι έννοιες Δεξιά - Αριστερά - του Μίκη Θεοδωράκη

Πηγές: 

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ, Εκδόσεις Προσκήνιο

Με αφορμή τη θέση μου στα έδρανα της Νέας Δημοκρατίας, πολύς θόρυβος έγινε και πάλι για «Δεξιά» και «Αριστερά».  Τι, όμως, είναι πράγματι «αριστερός» και τι «δεξιός»;  Κατά τη γνώμη μου, οι έννοιες αυτές αντιστοιχούν σε τρεις βασικές καταστάσεις, έχουν τρεις διαστάσεις :  την ατομική, την κοινωνική και την ιστορική, πριν να πάμε στην πολιτική: 1.- Κατά την ατομική διάσταση, «αριστερός» είναι ο παραγωγικός, ο εργατικός, ο δημιουργικός, ενώ «δεξιός» είναι ο στείρος, ο τεμπέλης, ο παρασιτικός. Ο πρώτος είναι αυτός που αρπάζει, που παίρνει. 2.- Κατά την κοινωνική διάσταση, η «Δεξιά» είναι η λειτουργία της διαχείρισης της εξουσίας και η «Αριστερά» είναι η λειτουργία της διαμαρτυρίας. Απ’ όλες τις ανθρώπινες μορφές εξουσίας ξεχωρίζω τρεις: Την πλουτοκρατική, την κρατική και την κομματική. 

Όποιοι και όσοι και για όποιους λόγους συνεργάζονται αποκομίζοντας ιδιαίτερα προσωπικά κέρδη και τιμές με μια από τις τρεις μορφές εξουσίας, ακολουθούν μια «δεξιά» πολιτική. Είναι «δεξιοί» και, εν πάση περιπτώσει, «μη αριστεροί».  Σε αντίθεση μ’ εκείνους που αρνούνται τα αξιώματα, τις τιμές και τις όποιες αμοιβές, που προσφέρουν το κόμμα, το κράτος είτε κάποιο οικονομικό συγκρότημα. Αν μάλιστα η άρνηση αυτή είναι προϊόν φιλοσοφικής στάσης, προσωπικής αυτοτέλειας και ατομικής ανεξαρτησίας, τότε εκείνοι που μ΄ αυτόν τον τρόπο εκδηλώνουν τη διαμαρτυρία τους για τις όποιες μορφές εξουσίας, είναι «αριστεροί». 3.- Η ιστορική διάσταση αναδύεται μέσα από εξαιρετικές εθνικές συνθήκες, όπως είναι ο πόλεμος, η ξένη κατοχή και η δικτατορία.  Έτσι :  Όσοι πήραν ενεργό μέρος στην Εθνική μας Αντίσταση είναι «αριστεροί», ενώ όσοι κάθησαν στα σπίτια τους είναι «δεξιοί».  Το ίδιο ισχύει και για τη δικτατορία: Όσοι χτύπησαν ενεργητικά τη δικτατορία κυρίως μέσα στην Ελλάδα με κίνδυνο της ζωής τους, της σωματικής τους ακεραιότητας, της προσωπικής τους ελευθερίας και της οικογενειακής τους γαλήνης, είναι «αριστεροί». Ενώ εκείνοι που έκαναν με τον άλφα ή βήτα τρόπο τα στραβά μάτια, είναι «δεξιοί».

Μετά απ’ αυτές τις γενικές τοποθετήσεις, θέλω να μιλήσω προσωπικά για να θέσω ένα οριστικό τέρμα στους ψεύτικους μύθους του καιρού μας.  

1-.  Ας αρχίσω από την ιστορική διάσταση του «Αριστερού».  

Στην Εθνική μας Αντίσταση μπήκαν πολλοί.  Είχα την τύχη να είμαι ένας απ’ αυτούς.  Έτσι έγινα «αριστερός». Οι δοκιμασίες τότε κράτησαν δέκα χρόνια, γιατί την ξένη κατοχή την ακολούθησε ο Εμφύλιος πόλεμος.  Υπάρχουν τα Σύμβολα εκείνης της εποχής: Γκεστάπο, Χαϊδάρι, Δεκεμβριανά, Φυλακές, Εξορίες, Μακρονήσι. Εκεί μέσα ο Έλληνας αριστερός πήρε τις περγαμηνές του και την ιστορική του ταυτότητα.  Όταν έγινε η χούντα στις 21 Απριλίου του 1967, άρχισε η νέα Αντίσταση κατά της δικτατορίας.  Τα καινούργια σύμβολα ήταν: η Παρανομία, η Μπουμπουλίνας, οι Φυλακές Αβέρωφ, η Ταράτσα και η ΕΣΑ.  Σ΄ αυτή την Αντίσταση μπήκανε λίγοι.  Και γίνανε ξανά «αριστεροί».  Όσοι για εφτά ολόκληρα χρόνια ανέχθηκαν τη Χούντα, χωρίς να εκτεθούν στους κινδύνους της σύλληψης, των βασανιστηρίων, της φυλακής και της εξορίας, είχαν συμπεριφορά «δεξιά» και εν πάση περιπτώσει ήσαν «μη αριστεροί».

Όταν έπεσε η Χούντα συνέβη η μεγαλύτερη ιστορική απάτη στα χρονικά όλων των λαών :  Χιλιάδες επώνυμοι, αυτοί που άφησαν τη Χούντα να πυρπολεί την Ελλάδα, έγιναν, ή μάλλον δήλωσαν αντιστασιακοί.  Αντί να σβήσουν τη φωτιά τότε που μας έκαιγε, έγιναν πυροσβέστες στο Αιγαίο, δηλαδή έκαναν… «αντίσταση» εκ των υστέρων.  Ήταν τόσοι πολλοί και φώναζαν τόσο δυνατά ώστε στο τέλος φαίνεται πως πίστεψαν και οι ίδιοι ότι είναι αντιστασιακοί, πως είναι δηλαδή «αριστεροί».  Τελικά κυριάρχησαν και πιστεύοντας πως ξεγέλασαν οριστικά την ιστορία, προσπαθούν να βαφτίσουν τους λίγους αντιστασιακούς «δεξιούς».

2-. Όσο για την κοινωνική διάσταση του αριστερού:  

Πρώτον: 

Έφτασα στην ηλικία που είμαι χωρίς να συνεργήσω ούτε για μια στιγμή σ’ αυτό που λέμε «διαχείριση της εξουσίας». Δεν υπήρξα ποτέ υπάλληλος, συνεργάτης, διευθύνων ή σύμβουλος στην κρατική εξουσία. Δεν πήρα ποτέ καμιά κρατική θέση, τίτλο, μισθό, αμοιβή, ρουσφέτι. Η μοναδική μου σχέση με το ελληνικό κράτος ήταν οι φυλακίσεις, οι εξορίες, η στρατιωτική θητεία, η φορολογία και οι συνεχείς διώξεις. Στη σχέση μου με το κράτος πάντα έδινα, πάντα δίνω και ποτέ δεν πήρα τίποτα.  Ούτε εγώ, ούτε η οικογένειά μου.

Δεύτερον: 

Ποτέ δε συνεργάστηκα επί μισθώ με οποιοδήποτε οικονομικό συγκρότημα, επιχείρηση, δημοσιογραφικό οργανισμό.  Μόνο όταν πρωτοβγήκε η «Ελευθεροτυπία» ήμουν για ένα χρόνο συνεργάτης, όμως την αμοιβή μου την εισέπραττε από το ταμείο της εφημερίδος γνωστός παράγων της Εαμικής Αντίστασης.  Με άλλα λόγια σε σχέση με την οικονομική ολιγαρχία λειτούργησα στην ίδια βάση, όπως και με την κρατική εξουσία: στη βάση του διαμαρτυρόμενου, του αμφισβητία, του μηδέποτε συμβιβαζόμενου, του ανεξάρτητου και του πολέμιου, κάθε φορά που η εξουσία έδειχνε τα νύχια της.  Επομένως κοινωνικά θεωρώ τον εαυτό μου αριστερό, γιατί με πράξεις και όχι με δηλώσεις υπήρξα πάντοτε έξω από τα όποια γρανάζια της όποιας εξουσίας, είτε της κρατικής, είτε της πλουτοκρατικής, διαμαρτυρόμενος και χτυπώντας πάντα και παντού τις υπερβολές, τις καταχρήσεις και κυρίως τη φανερή είτε καμουφλαρισμένη βία της εξουσίας.  Υπήρξα και είμαι αντιεξουσιαστής, άρα αριστερός.

Τρίτον: 

Το ίδιο ακριβώς συνέβη κα με την κομματική εξουσία.  Και δεν είναι τυχαίο ότι όχι μόνον εγώ, αλλά και οι σύντροφοί μου δεν δέχτηκαν ποτέ να αναλάβω κομματική εξουσία, να λειτουργήσω ως διαχειριστής της κομματικής εξουσίας.  Εγώ ήμουν αυτός που είμαι και επομένως δρούσα από υπαρξιακή ανάγκη.  Οι άλλοι φαίνεται ότι πολύ ορθά διαπίστωναν, ότι αυτό που είμαι, δηλαδή ο αιώνια αμφισβητών και διαμαρτυρόμενος, ήταν ασυμβίβαστο με την ιδιότητα του καλού διαχειριστή της κομματικής εξουσίας. [….]

3-. Τέλος και σε ότι αφορά την ιδιότητα του «Αριστερού» ή του «Δεξιού» σε ατομικό επίπεδο, ίσως κι εδώ θα έπρεπε να πούμε δύο λόγια.  Οι πονηροί διαχειριστές της εξουσίας, οι τρόφιμοι των κρατικών κονδυλίων συχνά μας κατηγορούν, εμάς τους καλλιτέχνες, ότι «έχουμε λεφτά».  Όμως για όσους από τους καλλιτέχνες κατόρθωσαν να κερδίσουν χρήματα, έχω να πω ότι πρόκειται για μια από τις ελάχιστες ίσως περιπτώσεις που κερδίζει κάποιος χρήματα γενόμενος αντικείμενο τόσο σκληρής εκμετάλλευσης.  Γιατί, αν ο καλλιτέχνης κερδίζει 10, αυτό σημαίνει ότι αυτοί που τον εκμεταλλεύονται κερδίζουν 100 και πως πάρα πολλοί άλλοι ωφελούμενοι από τη δουλειά του καλλιτέχνη κερδίζουν άλλα τόσα.  Αλλά και αν ο καλλιτέχνης δεν γινόταν αντικείμενο εκμετάλλευσης, μήπως το οποιοδήποτε κέρδος του, ηθικό ή υλικό, δεν είναι αποτέλεσμα της αξίας του, της μόρφωσής του και του μόχθου του;

Και στην πολιτική; Πότε ένα κόμμα είναι «Αριστερό» και πότε «Δεξιό»; Κανονικά ένα κόμμα καθορίζεται από τις θέσεις και τη στάση του απέναντι στο άτομο, την κοινωνία και την Ιστορία.  Υπάρχει δηλαδή πλήρης αντιστοιχία με όσα είπαμε πιο πριν.  Υπάρχουν όμως εποχές, όπως η δική μας, που είναι προϊόντα ανωμάλων καταστάσεων – Δικτατορία, Κατοχή, Εμφύλιος – που άφησαν πολλές εκκρεμότητες, προβλήματα χωρίς λύσεις, εγκλήματα χωρίς κάθαρση, ερωτήματα χωρίς απάντηση, ψεύδη χωρίς διαλεύκανση, διαστρεβλώσεις χωρίς αποκατάσταση, ψεύτικους μύθους χωρίς αποκαθήλωση.  Έτσι σήμερα στην ελληνική πολιτική δεν είσαι αυτό που είσαι, αλλά είσαι ότι δηλώσεις ότι είσαι… Και όταν συμβαίνει τόσο πολλοί «μη Αριστεροί» να θέλουν σώνει και καλά να αυτοαποκαλούνται «Αριστεροί», τότε οι πραγματικοί αριστεροί είναι φυσικό να λοιδορούνται, να παραμερίζονται, να συκοφαντούνται.  Απέραντη και αβάσταχτη είναι σήμερα σ΄ αυτόν τον τραγικό τόπο η μοναξιά όσων είχαν την «ατυχία» να αποδείξουν σε κάθε περίπτωση, ιστορική, κοινωνική και ατομική ότι είναι «αριστεροί».

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο φτάσαμε εκεί που φτάσαμε. Στη σημερινή τραγωδία, που είναι γέννημα μιας ιστορικής παραποίησης που πήρε τις διαστάσεις ενός γενικευμένου ψεύδους και μιας μαζικής υποκρισίας αποτέλεσμα ήταν η χώρα να ζαλιστεί και να σταματήσει τον βηματισμό της. Και για να κλείσω από κει που άρχισα, δηλαδή για τη θέση μου στα έδρανα της Νέας Δημοκρατίας, όπως έχω επανειλημμένα δηλώσει, συνεργάζομαι με το κόμμα αυτό για δύο λόγους:  Για την κάθαρση και για την τρομοκρατία. Επομένως ας αφήσουν οι πονηροί τα περί «Δεξιάς» και «Αριστεράς», κάτι που κάνουν μόνο και μόνο για να θολώσουν τα νερά και να αποπροσανατολίσουν το λαό μας.  Άλλωστε η Νέα Δημοκρατία του Καραμανλή και του Μητσοτάκη δεν είναι η παλιά Δεξιά.  Είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό - φιλελεύθερο κόμμα.