Το μεγάλο όραμα* - του Μίκη Θεοδωράκη

ΠΗΓΗ: 

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ 85 ΧΡΟΝΙΑ

ΑΞΙΟΣ ΕΣΤΙ

Ο συνθέτης αφηγείται τη ζωή του στον Γεώργιο Π. Μαλούχο και μιλά για την ιστορία της νεότερης Ελλάδας

ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ

Σελίδες 911 έως 914

Βασισμένος στην άποψη του Αναξίμανδρου ότι «ανάμεσα στα ζεύγη των αντιθέτων που βρίσκονται σε συνεχή πόλεμο μεταξύ τους, η υπεροχή του ενός ή του άλλου […] είναι περιορισμένη και εναλλασσόμενη» αντιμετωπίζω στο κείμενο που παραθέτω με ένα συγκρατημένο (ομολογώ) αίσθημα αισιοδοξίας την παρούσα κατάσταση [Αύγουστος 2010] απευθυνόμενος στο συνέδριο με θέμα «Η Ελλάδα και η Ευρώπη» που διοργάνωσαν ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Φ. Πετσάλνικος και ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Ν. Κακλαμάνης και μου έκαναν την τιμή να με καλέσουν μαζί με συνέδρους από όλη την Ευρώπη.

Το φαινόμενο της ζωής, είπα μιλώντας στο συνέδριο, ξεκινώντας από το Σύμπαν και φτάνοντας στον Πλανήτη Γη είναι μία συνεχής σύγκρουση ανάμεσα σε αντιθέσεις με κορυφαία την αντίθεση μεταξύ της Αρμονίας και του Χάους. Απ’ αυτόν τον κανόνα δεν ξεφεύγει φυσικά και η ανθρώπινη ιστορία, αν κρίνουμε από τη συνεχή αλληλουχία της Αρμονίας και του Χάους, της Ειρήνης και του Πολέμου, της ευτυχίας και της δυστυχίας, του Πολιτισμού και της Βαρβαρότητας μέσα σε κάθε λαό και σε κάθε εποχή. Στην Ευρώπη είχαμε τις εναλλαγές ανάμεσα στην Αναγέννηση και το Μεσαίωνα, τους Πολέμους και την Ειρήνη, το Σκοταδισμό και τον Αιώνα του Φωτός, τη Δημοκρατία και το Φασισμό, την ευημερία και την καταστροφή, την ανάπτυξη και την κρίση.

Σήμερα είναι φανερό, ότι οι δυνάμεις του Χάους, ισχυρότερες και δολιότερες από ποτέ, έχουν νικήσει κατά κράτος, βυθίζοντας τους λαούς μας σε βαθιά πολύπλευρη κρίση. Τόσο οικονομική όσο και κρίση αξιών. Κρίση Πολιτισμού. Τώρα βρίσκεστε στην Αθήνα, στο κέντρο της οποίας υπάρχει ο ιερός Βράχος της Ακροπόλεως, πάνω στον οποίο η Μοίρα θέλησε να διαφυλάξει τον Παρθενώνα, που αποτελεί το Σύμβολο του Μέτρου και του Ωραίου, που είναι ένα από τα βάθρα της πνευματικής, ψυχικής και ηθικής πεμπτουσίας του Αληθινού και Ακέραιου Ανθρώπου, που είχε την τύχη να του χαριστούν δύο ανεκτίμητα δώρα: Η Δωρεά της ζωής και η Δωρεά της Αρμονίας.

Όμως ποιοι και πόσοι μπόρεσαν να συλλάβουν και να εκφράσουν τον ενιαίο χαρισματικό Άνθρωπο στην πεμπτουσία του, δηλαδή του ξεχωριστού Όντος επί της Γης, του αποκλειστικού κληρονόμου αλλά και θεματοφύλακα της Αρμονίας στις σχέσεις του πρώτα απ’ όλα με τον ίδιο τον εαυτό του και κατ’ ακολουθίαν με τους Άλλους, τη Φύση και τη Ζωή; Μήπως δεν είναι όλοι αυτοί που μας άφησαν κληρονομιά μεγάλα πνευματικά έργα και μας πλούτισαν με ιδέες, σκέψεις, οράματα και πάσης φύσεως έργα ανάδειξης της Λογικής, της επιστημονικής Σκέψης, της καλλιέργειας της φαντασίας και του εμπλουτισμού της καλλιέπειας και καλαισθησίας; Έργα που ενώνουν αντί να χωρίζουν τους ανθρώπους. Έργα που αποπνέουν ομορφιά, ευγένεια, αλήθεια και αγάπη και που αποστρέφονται τη βαρβαρότητα και το μίσος;

Για όλους αυτούς τους ευεργέτες της ανθρωπότητας δεν υπήρχαν λευκοί, κίτρινοι ή μαύροι, πλούσιοι ή φτωχοί, μορφωμένοι ή αδαείς. Όλοι τους αντιμετώπισαν τον Άνθρωπο ως ένα ενιαίο Ον, πάνω από τις οποιεσδήποτε φυσικές είτε τεχνικές διαφορές. Η μόνη διάκριση που μπορεί να έχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους είναι αυτή που έχουν τα δέντρα μέσα σε ένα δάσος. 

Δηλαδή ενώ όλα ζούνε πάνω στο ίδιο χώμα, ρουφούν τον ίδιο ήλιο και αναπνέουν τον ίδιο αέρα, εντούτοις έχουν ξεχωριστές ρίζες, διαφορετικούς κορμούς, φύλλα, άνθη και καρπούς.

Ωστόσο αυτές οι διαφορές δεν τα εμποδίζουν να επιτελούν τις ίδιες θαυματουργές διεργασίες μεταμορφώνοντας το διοξείδιο του άνθρακα στο ζωογόνο οξυγόνο, καθώς και να υφίστανται τις ίδιες δοκιμασίες από τις καταιγίδες, την ξηρασία, τις πυρκαγιές και τις αλόγιστες επιθέσεις των ανθρώπων.

Όμως στο βάθος το δέντρο παραμένει πάντα δέντρο και ο άνθρωπος πάντα άνθρωπος. Δηλαδή μια πολύτιμη κατάκτηση της ζωής. Τα έθνη, οι φυλές, οι κοινωνίες των ανθρώπων έχουν κοινό παρονομαστή τον ενιαίο, όμοιο και ακέραιο άνθρωπο, εκλεκτό της Ζωής και της Αρμονίας. Γι’ αυτό το λόγο οι δυνάμεις του Χάους, για να χτυπήσουν τη Ζωή και την Αρμονία από αρχαιοτάτων χρόνων έως σήμερα χρησιμοποιούν βασικά το όπλο των Αντιθέσεων, των διαιρέσεων, των αντιπαλοτήτων, της έχθρας και του μίσους ανάμεσα στους ανθρώπους, τις κοινωνίες και τους λαούς. 

Τα μέσα που χρησιμοποιούν είναι η βία, η καταπίεση, η εκμετάλλευση του ενός από τον άλλον, η ευτυχία του ενός εις βάρος του άλλου και τέλος η αλληλοεξόντωση και οι πολεμικές συρράξεις. 

Ώσπου σήμερα φτάσαμε στην αποκορύφωση των δόλιων δυνάμεων του Χάους με τη δημιουργία ενός διεθνούς Διευθυντηρίου που στηρίζεται σε 4-5 διεθνή κέντρα Εξουσίας με επίκεντρο τις ΗΠΑ, στηριγμένα επάνω σε μία πρωτοφανή στρατιωτική δύναμη καταστροφής, καθώς και σε τεράστια οικονομικά μέσα καταστολής και επιβολής. Με εκτελεστικά όργανα το Στρατό και τις Τράπεζες επιβάλλουν επίμονα και συστηματικά τη Νέα Τάξη της Παγκοσμιοποίησης που επιδιώκει τη ριζική αλλοίωση του παγκόσμιου χάρτη με την κατεδάφιση των εθνών, με όπλο τη διάβρωση έως την εξαφάνιση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, δηλαδή την εθνικότητα, τον πολιτισμό, τη συλλογικότητα και τελικά το δικαίωμα των Εθνών, Λαών και ανθρώπων να αποφασίζουν οι ίδιοι συλλογικά, ελεύθερα και ανεξάρτητα για την ίδια τη ζωή τους και τη χώρα τους. 

Σ’ αυτό το δάσος των ανθρώπων και των λαών που πέρασε έως τώρα από χιλιάδες δοκιμασίες και τελικά άντεξε, στοχεύουν στην καταστροφή του ριζικού συστήματος κάθε δέντρου, για να το μεταβάλουν σε υλικό υλοτομίας μέσα στο τερατώδες παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης που προετοιμάζουν ορισμένοι άρρωστοι εγκέφαλοι, μεθυσμένοι από την τερατώδη δύναμη που διαθέτουν. Θέλουν να μας κάνουν όλους «ιδιώτες», μοναχικά άτομα αποκομμένα από κάθε είδους συλλογικότητα, καταφοβισμένους, ευάλωτους και υπάκουους υπηκόους στις εντολές των νέων κυρίαρχων του Πλανήτη Γη.

Αυτή είναι κατά τη γνώμη μου, η ουσία της σημερινής κρίσης που ταλανίζει τους λαούς, που προς το παρόν δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν, γιατί πρόκειται πραγματικά για μια πρωτόγνωρη και σατανική επίθεση, που τους κατέλαβε εξ απήνης. 

Παράλληλα όμως πιστεύω ότι οι δυνάμεις του Χάους με τη σημερινή ακραία τους επιχείρηση, έχουν φτάσει στα όριά τους. Ας θυμηθούμε τον προηγούμενο μεγάλο κίνδυνο της ανθρωπότητας με τον τότε εκπρόσωπο και εκφραστή του Χάους, Αδόλφο Χίτλερ. Μήπως μετά τους θριάμβους του στην Ευρώπη δεν υπήρχε ο διάχυτος φόβος ότι όλα τελείωσαν πια; Έτσι και σήμερα, οι σημερινοί Φύρερ, όπως τότε εκείνος, με τα κοστούμια τους και τις γραβάτες, μεθυσμένοι από τις επιτυχίες τους, έχουν οδηγήσει τη δύναμή τους στα όριά της. Δηλαδή μπροστά σε ένα νέο Στάλινγκραντ. Κι αυτό μπορεί και πρέπει να είναι οι λαοί της Ευρώπης! 

Η Ευρώπη έχει προσφέρει πολλά και ανεκτίμητα δώρα στην ανθρωπότητα. Ιδιαίτερα στους τομείς της Επιστήμης, της Φιλοσοφίας, της Κοινωνιολογίας και της Τέχνης. Έχει όμως προξενήσει λόγω της αποικιοκρατίας και των δύο μεγάλων Παγκοσμίων Πολέμων και ανυπολόγιστα δεινά τόσο στους λαούς της Ευρώπης όσο και στους λαούς της Αφρικής, της νότιας Αμερικής και της Ασίας.

Σήμερα κατέχει μια θέση-κλειδί, που της επιτρέπει να αντιστρέψει το αρνητικό ρεύμα και να οδηγήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα στο δρόμο της Αρμονίας δηλαδή της Ειρήνης και της Ευημερίας. Πρέπει όμως γι’ αυτό πρώτον να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τις ΗΠΑ, που την έχουν μεταβάλει σε ένα πειθήνιο όργανο της καταστροφικής πολιτικής που καταστρώνει η στρατιωτικο-οικονομική εξουσία που έχει επιβληθεί πάνω σ’ αυτή τη μεγάλη χώρα με τις τόσο πλούσιες παραδόσεις και τη μεγάλη συμβολή στην πρόοδο και τον πολιτισμό και την έχει μεταβάλει σε ορμητήριο βίας και καταστροφών. Και δεύτερον να αναθεωρήσει εκ βάθρων την ως τα τώρα φιλοσοφία της για τις μεθόδους ανάπτυξης και ευημερίας των λαών της. Η ανάδειξη του τραπεζοοικονομικού συστήματος σε μοναδικό μοχλό εξουσίας εμπόδισε τη διαδικασία μετάλλαξης της Ευρώπης σε μια ενιαία μορφοποίηση με τη δική της σφραγίδα και τη δική της στρατηγική ως αποτέλεσμα της δημιουργικής συμβολής όλων των λαών της, που στηριγμένοι στα θεμέλια των πλούσιων παραδόσεών τους, ενωμένοι θα δημιουργήσουν το πραγματικό πρόσωπο και περιεχόμενο μιας νέας Ευρώπης. Μιας Ευρώπης στην υπηρεσία των ακόλουθων αξιών: της Ανεξαρτησίας, της Ελευθερίας, της Ειρήνης, της Δημοκρατίας, της Ισονομίας, των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της ανάπτυξης, της ευημερίας και της πολιτιστικής αναγέννησης.

Η Ελλάδα θα είναι παρούσα σε μια τέτοια σωτήρια και αναγεννητική για όλη την ανθρωπότητα προσπάθεια. Η διαχρονική Ελλάδα του Μέτρου, του Αληθινού, του Ωραίου και του Ανθρώπινου θα μας βοηθήσει να φτάσουμε στις πηγές της Αρμονίας, που είναι η αντίθεση του Χάους που σήμερα κυριαρχεί επάνω στη ζωή μας. Και πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός ότι η σημερινή μετωπική επίθεση που δεχόμαστε όλοι, μάς συνενώνει σε μία Ολότητα πάνω από τις διαφορές μας κάθε είδους: θρησκευτικές, φυλετικές, εθνικές, κοινωνικές, ταξικές και πολιτισμικές. Και μας υποχρεώνει να ακολουθήσουμε έναν από τους δύο δρόμους: του Χάους ή της Αρμονίας. 

Είναι καιρός πια να ενηλικιωθούμε και να ωριμάσουμε, για να σώσουμε όχι μόνο τον άνθρωπο αλλά και τον Πλανήτη Γη, που τόσο μεγαλόψυχα μας φιλοξενεί. Γιατί σύμφωνα με τη λογική του Χρόνου που θα πρέπει να προσμετράται με μεγέθη αιώνων, η στάση μας απέναντι στην ουσιαστική ύπαρξη της ζωής είναι έως τώρα παιδαριώδης. Ας καταλάβουμε καλά, ότι ο Άνθρωπος είναι ενιαίος και ότι η δωρεά της ζωής που είναι ίδια για όλους, τον προορίζει να γευτεί με όλους τους πόρους του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής του την απόλυτη ευδαιμονία που μπορεί να του εξασφαλίσει η ειρηνική συνύπαρξη με τους άλλους και με τη φύση, που θα του επιτρέψουν να αναπτύξει στο έπακρο τις δημιουργικές του δυνάμεις. Τόσο στη σφαίρα του υλικού όσο και του πνευματικού κόσμου.

Είμαι βέβαιος, ότι εάν η Ευρώπη επιλέξει αυτόν το δρόμο, είναι ικανή να μεταβάλει τη σημερινή Κόλαση σε Παράδεισο. Και είμαι πολύ ευτυχής που μου δίδεται σήμερα η ευκαιρία να μας εκμυστηρευτώ το Μεγάλο αυτό Όραμά μου. 

Έχω την αίσθηση ότι κάτω από το πρίσμα αυτών των αναλύσεων αποδεικνύεται ότι η στάση του Ανθρώπου απέναντι στο ουσιαστικό νόημα της ζωής έως σήμερα, είναι πράγματι παιδαριώδης και ίσως αυτή η δομική κρίση στην οποία μας έχουν σήμερα υποβάλει, να σημάνει το τέλος της παιδικής ηλικίας της ανθρωπότητας. Με την προϋπόθεση φυσικά ότι θα προκύψουν τέτοιες και τόσες δυνάμεις (με πρωταγωνιστή τον Άνθρωπο) που θα κατανοήσουν και θα προσπαθήσουν να εναρμονίσουν τις σχέσεις και τις προσπάθειές τους γύρω από ένα μονάχα στόχο: το θρίαμβο της Αρμονίας επί του Χάους. Υπήρξαν τέτοιοι άνθρωποι, οι οποίοι όπως ανέφερα, είναι οι μόνοι που αντιμετώπισαν τον Άνθρωπο ως ένα ενιαίο Ον χωρίς σύνορα και αποκλεισμούς, δημιουργώντας έργα αθάνατα, που απευθύνονται σε όλους τους Ανθρώπους. 

Φυσικά μέσα σε μια κοινωνία υπάρχουν κάθε είδους στοιχεία, που με τη στάση και τη δράση τους αρνούνται οι ίδιοι την ιδιότητα του ανθρώπου. Δημιουργούν Εξουσίες που χρησιμοποιούν τη Βία. Κοινωνικές τάξεις που επιβάλλουν την εκμετάλλευση. Σκορπούν το Μίσος, τη δυστυχία, το θάνατο κλπ. Τι θέση θα έχουν όλοι αυτοί μέσα σε μια υποθετική κοινωνιολογία της Αρμονίας; Και με ποιον τρόπο θα πρέπει να τους αντιμετωπίσει η Νέα Κοινωνία; Είναι προφανές ότι οι δυσαρμονίες αυτές είτε θα απορροφηθούν μέσα στον ωκεανό της γενικευμένης Αρμονίας είτε θα αποκοπούν βίαια σαν υπολείμματα των δυνάμεων του Χάους. Γιατί δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Αντίθεση μεταξύ Αρμονίας και Χάους είναι πρόβλημα ζωής ή θανάτου…

Από όλες τις κοινωνικές θεωρίες που εφαρμόστηκαν έως σήμερα, ο μεν καπιταλισμός στηρίχθηκε περισσότερο επάνω στα βασικά ένστικτα του ανθρώπου όπως την ανασφάλεια και το φόβο και κατά συνέπεια στον ανταγωνισμό, τη συσσώρευση και την εκμετάλλευση δημιουργώντας το σύστημα των αλυσιδωτών εξουσιών και των ποικίλων επιπέδων επιβολής και βίας, ο δε σοσιαλισμός στις θεωρίες του Καρλ Μαρξ με κεντρικό δόγμα την πάλη των τάξεων, όπως προκύπτουν από τη θέση τους στο σύστημα της παραγωγής αγαθών και με τελικό στόχο την επιβολή της δικτατορίας του προλεταριάτου, με κύριο συντελεστή και υπεύθυνο το Κόμμα της εργατικής τάξης. 

Πίσω και από τα δύο συστήματα κυριαρχούν οι Νόμοι της Οικονομίας και όλα έχουν να κάνουν με το ποιος και με ποιο τρόπο θα ελέγχει την παραγωγή των υλικών αγαθών. Όπως επίσης ο ανταγωνισμός και το μίσος είναι κοινά στοιχεία, κοινά όπλα, για την επιτυχία του ενός ή του άλλου συστήματος. Πριν από τον Μαρξ διατυπώθηκε από τον Όουενς ο Ουτοπικός Κομουνισμός, ο οποίος απέρριπτε τη λογική και των δύο συστημάτων και τον οποίο όμως ο Μαρξισμός τοποθετούσε στο αποκορύφωμα της σοσιαλιστικής - κομουνιστικής εξουσίας. Η θεωρία αυτή είχε πολλά κοινά στοιχεία με εκείνη της Αρμονίας και του Χάους, δεδομένου ότι ο κύριος στόχος που έθετε ήταν η επίτευξη μιας τόσο μεγάλης αφθονίας αγαθών, που τα αγαθά αυτά να χάνουν την εμπορευματική τους αξία (όπως λ.χ. συμβαίνει με το οξυγόνο, που αν και αποτελεί το πολυτιμότερο αγαθό, δεν έχει εμπορευματική αξία λόγω ακριβώς της αφθονίας του), οπότε το χρήμα θα έχανε την αξία του και οι άνθρωποι δε θα είχαν πια την ανάγκη να συσσωρεύουν και να εξουσιάζουν ο ένας τον άλλο και έτσι θα προέκυπτε μια νέα συλλογική συνείδηση.

Δε θα ήταν ανάγκη να υπάρχουν Χρήμα, Κράτη, Στρατοί, Αστυνομίες και κάθε είδους εξουσία αλλά ο καθένας «θα προσέφερε όσα μπορούσε και θα έπαιρνε όσα είχε ανάγκη» με βάση τη φωνή της δικής του συνείδησης.

*Βασισμένο σε ομιλία του στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, στις 16 Σεπτεμβρίου 2010.