ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ - Μήνυμα του Μίκη Θεοδωράκη απο την εξορία (Ζάτουνα) το 1969

«Απόρθητες είναι οι ιδέες και αυτοί που τις υπερασπίζονται ηρωικά, απόρθητες είναι οι ψυχές των Ελλήνων που έχω τάξει κι εγώ να τραγουδώ...» 

Μίκης Θεοδωράκης, Ζάτουνα 23 Απριλίου 1969.

Προς το ΠΑΜ Αγγλίας με την παράκληση να διαβιβασθεί στην Ελληνική Επιτροπή κατά της Δικτατορίας.

Ζάτουνα 23 Απριλίου 1969,

"Αγαπητοί μας φίλοι,
Στις 21 Απριλίου του 1969 κλείσαμε 8 μήνες στη Ζάτουνα. Το χωριό είναι έρημο, μένουν δεν μένουν 20 οικογένειες. Από τις τρεις μεριές είναι περικυκλωμένο από βουνά. Η τέταρτη είναι μια βαθειά χαράδρα ως τριακόσια μέτρα απ΄ όπου περνά ο ποταμός Λούσιος. Απέναντι από την Ζάτουνα υψώνεται το Μαίναλο γιομάτο δάση από έλατα. Το σπίτι μας βρίσκεται στο κέντρο του χωριού πάνω στη δημοσιά. Έχουμε ένα δωμάτιο ευρύχωρο κι ένα μικρό όπου κοιμούνται η Μαργαρίτα με τον  Γιώργο. Τα παιδιά μας πηγαίνουν στο δημοτικό σχολείο που έχει εν όλω 25 μαθητές. Η μέρα μας περνά μέσα στο δωμάτιο. Κάποτε παίζω πιάνο, άλλοτε διαβάζουμε. Τα παιδιά μας απασχολούν. Η Μυρτώ δεν βγαίνει σχεδόν ποτέ έξω από το σπίτι. Όλο το φθινόπωρο και τον χειμώνα είχαμε βροχές και χιόνια και ομίχλη. Τα χιόνια εδώ κάποτε διαρκούν ως τις 20 Μαΐου. 

Είμαι υποχρεωμένος να παρουσιάζομαι 2 φορές την μέρα στον αστυνομικό σταθμό. Στο σπίτι μας απ΄ έξω υπάρχει φρουρά νύχτα και μέρα. Δύο σκοποί μπροστά στην πόρτα κι ένας τρίτος κάνει βόλτες στον δρόμο. Την νύχτα που το χωριό βυθίζεται στο σκοτάδι το σπίτι μας φωτίζεται με δυνατούς λαμπτήρες και προβολείς. Το κράτος, δηλαδή ο Έλληνας φορολογούμενος δαπανάει 20.000 δραχμές το μήνα γι’ αυτό το φωτισμό. Μόλις βγω έξω συνοδεύομαι παντού από δύο φρουρούς. Δεν έχω δικαίωμα να μιλώ σε κανέναν. Όποιος με χαιρετήσει κινδυνεύει, τον καλούν στον Σταθμό και τον ανακρίνουν. Άλλους τους ψάχνουν, ακόμα και γυναίκες έχουν γδύσει. Στην αρχή ήμουν ελεύθερος να βγαίνω από το σπίτι όλο το 24ωρο όμως αργότερα με περιόρισαν 20 ώρες κλεισμένος μέσα και 4 έξω. Λίγο πριν το Πάσχα μ΄έκλεισαν 22 ώρες το 24ωρο, τώρα ξανά έχω δικαίωμα να βγαίνω 2 ώρες το πρωί και 2 το απόγευμα. Ο περίπατος γίνεται μέσα στο χωριό, δεν έχω δικαίωμα να πάω ούτε 10 μέτρα πιο μακριά. Πολλές φορές όμως οι ώρες αυτές της εξόδου δεν τηρούνται. Με κλείνουν μέσα χωρίς καμιά εξήγηση. Άλλωστε η νομική μου θέσις, είναι η θέσις ενός ρες, ενός δούλου της εποχής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 

Δεν έχω απολύτως κανένα δικαίωμα και κανένα απολύτως μέσον να υπερασπιστώ τον εαυτό μου και τα μέλη της οικογενείας μου από τις αυθαιρεσίες της εξουσίας, εκτός φυσικά από την σθεναρή μας απόφαση να θυσιάσουμε κάθε στιγμή ακόμα και τη φυσική μας υπόσταση προκειμένου να κρατήσουμε ψηλά την τιμή και τα ιδανικά μας. "Όταν σας βλέπω" είπα κάποτε σε κάποιον αξιωματικό της χωροφυλακής που ήρθε να μας επισκεφθεί "ακούω μέσα μου τον ήχο του ταμ-ταμ, εκπροσωπείται για μένα το νόμο της ζούγκλας". Η αλληλογραφία έχει καταργηθεί, έστειλα συνολικά 2 γράμματα μέσα στο διάστημα των 8 μηνών που έφθασαν στον προορισμό τους στην Αθήνα ύστερα από 2 μήνες. Ολόκληρη η αλληλογραφία του χωριού ανοίγεται στην Τρίπολη. Έχω δικαίωμα μια φορά την εβδομάδα να τηλεφωνώ στους γονείς μου, όμως κι εδώ μου απαγορεύεται να μιλήσω. Αν τίποτε άλλο διαφορετικό από το "τι κάνετε" "είμαστε καλά" η επικοινωνία διακόπτεται. 

Φυσικά τηλεφωνώ παρουσία των 2 φρουρών μου και είναι βέβαιο ότι με παρακολουθούν τουλάχιστον τρεις διαφορετικές υπηρεσίες. Η φρουρά μου αποτελείται από έναν ενωμοτάρχη, έναν υπενωματάρχη και δεκατέσσερις χωροφύλακες. Με ειδική αποστολή είναι επιφορτισμένα τα Τ.Ε.Α. της περιφέρειας. Όλα τα οχήματα, οι αγωγιάτες, οι πεζοί υποβάλλονται σε έρευνα έξω από το χωριό. Σε κανένα ξένο δεν επιτρέπεται να διασχίσει την Ζάτουνα. Αν επιμένει κακοποιείται, όπως συνέβη λόγου χάρη με δύο Γερμανούς που ξυλοκοπήθηκαν άγρια στη Δημητσάνα στη Βυτίνα και στην Τρίπολη επειδή επέμεναν ιδιαίτερα να μπουν στο χωριό. Όταν χρειαστεί να φύγουν από την Ζάτουνα η γυναίκα μου ή τα παιδιά μου τότε υποβάλλονται σε εξευτελιστική έρευνα από γυναίκα της εμπιστοσύνης της χωροφυλακής παρουσία του ενωματάρχου. Όταν πρωτοήρθαμε ένας φρουρός ανάγκασε τον εννιάχρονο γιό μου να σηκώσει τα χέρια τον κάρφωσε στον τοίχο και τον έγδυσε στο κέντρο του χωριού. Το παιδί μας έπαθε νευρικό κλονισμό, ήρθε στο σπίτι συγκλονισμένο από σπασμούς που τους έχει ακόμα. Τώρα υποβάλλεται σε ειδική θεραπεία από νευροψυχίατρο. 

Για τα παιδιά μας στο σχολείο υπάρχουν σχετικές διαταγές να τα κρατούν σε απομόνωση, όμως η ζωή είναι πιο δυνατή από τις διαταγές τους, έτσι στις 25 Μαρτίου η Μαργαρίτα ήταν η Ελευθερία στο σκετς της σχολικής γιορτής. Όλο το χωριό χωρίς εξαίρεση μας αγαπάει και μας συντρέχει, όμως ακόμα και οι φρουροί μας προσπαθούν να μας δείξουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την συμπάθειά τους. Βάρβαρες και απάνθρωπες είναι μόνο οι διαταγές που έρχονται από την Αθήνα. Όταν επρόκειτο να ’ρθει στη Ζάτουνα η υποεπιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης πάρθηκαν εξαιρετικά μέτρα. Εμένα με είχαν έτοιμο για να με μεταφέρουν κρυφά σε άλλο χωριό. Σε καμία περίπτωση δεν θα μ’ έδειχναν στην υποεπιτροπή. Το ίδιο και με την δίκη μου στο Εφετείο Αθηνών που αναβλήθηκε τρεις φορές, είχαν συνεργείο έτοιμο να ανατινάξει τον δρόμο για να με εμποδίσουν να πάω στην δίκη γιατί εγνώριζαν ασφαλώς τι θα είχα να πω. Τελικά τους βοήθησε το χιόνι, βρήκαν έτσι πρόσχημα για να πουν ότι λόγοι ασφαλείας δεν επέτρεψαν την μεταφορά μου στο δικαστήριο. Έτσι η δίκη αναβλήθηκε για τρίτη φορά. Τώρα θα ξαναγίνει στις 25 Ιουνίου. 

Την Μ.Δευτέρα στείλαμε τα παιδιά μας στην Αθήνα γιατί ο Γιώργος είχε σοβαρές διαταραχές. Την Μ. Τετάρτη θέλησε η Μυρτώ να τηλεφωνήσει για να μάθει νέα για την υγεία του. Μας εμπόδισαν. Τους φώναξε από το μπαλκόνι τότε ότι δεν είναι ούτε Χριστιανοί, ούτε Έλληνες, ούτε άνθρωποι. Το βράδυ ήρθε ο διοικητής Αρκαδίας με ρώτησε για την απεργία πείνας. "Ναι" του είπα "αυτό είναι το τελευταίο μου όπλο, είμαι έτοιμος για απεργία τριών εβδομάδων"... "Εσείς τί λετε;" ρωτάει την Μυρτώ "όταν πεθάνει ο άντρας μου" του απαντά "θα σκοτώσω τα παιδιά μου και θα αυτοκτονήσω, έτσι θα σας χαρίσουμε τέσσερα πτώματα να χορτάσετε" Έτσι μας άφησαν να τηλεφωνήσουμε. Τα πρώτα περιοριστικά μέτρα εφαρμόστηκαν μετά την επίσκεψη της γερμανικής τηλεόρασης τον Νοέμβρη του 1968, κορυφώθηκαν όμως μετά το θαυμάσιο ρεπορτάζ του Τζόν Μπάρι των Sunday's Times. Κινητοποιήσεις, συλλήψεις, ανακρίσεις και μεγάλη νευρικότητα βασίλευαν στην περιοχή μας για πολλές μέρες. 

Στην αρχή μου απαγόρευσαν εντελώς την τηλεφωνική επικοινωνία, μ’ έκλεισαν μέσα, απαγόρευσαν τα βιβλία και τα περιοδικά, στο τέλος μας πήραν και το τρανζίστορ. Έτσι κόπηκε και η τελευταία μας επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Τώρα σταματούν ακόμα και το τοπικό λεωφορείο έξω απ’ το χωριό και ερευνούν τους επιβάτες. Είναι περιττό νομίζω να πω ότι τα μέτρα αυτά όχι μόνο δεν μας στεναχωρούν αλλά αντίθετα μας προκαλούν θα έλεγα αγαλλίαση. Όχι φυσικά γιατί είμαστε μαζοχιστές αλλά γιατί αυτό σημαίνει ότι η δουλειά των φίλων που μας αγαπούν βρίσκει απήχηση στο εξωτερικό. Πως να εκδηλώσουμε την αγάπη και την ευγνωμοσύνη μας σε ανθρώπους όπως οι δημοσιογράφοι της Γερμανικής τηλεόρασης ή όπως ο Τζον Μπάρι που υποβλήθηκαν σε τόσες θυσίες και κινδύνους για μας; Όμως υπάρχουν και πάρα πολλοί άλλοι, άτυχοι όμως γιατί δεν τους άφησαν να πλησιάσουν, Γάλλοι, Άγγλοι, Γερμανοί, Ολλανδοί, Αμερικανοί, άγνωστοι.. δεν τους γνωρίζουμε. Όμως δεν είναι μικρότερη η ευγνωμοσύνη μας και γι’ αυτούς. Το ίδιο ευχαριστούμε το BBC και γενικά όλες τις Ελληνικές εκπομπές όλων των χωρών που τόσο κοντά στέκονται στον αγώνα μας. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, σ’ αυτό το κλίμα η σκέψη και η πίστη όχι μόνο δεν σταματούν αλλά θα’ λεγα ότι αντίθετα ακονίζονται… εδραιώνονται… φουντώνουν ακόμα πιο πολύ. 

Μία σκέψη και μία πίστη μας εξουσιάζουν: Το γκρέμισμα της τυραννίας, ο θρίαμβος της Ελευθερίας. Και πρώτα απ’ όλα σαν πνευματικός δημιουργός επιτελώντας το λαϊκό λειτούργημά μου συνέθεσα κι εδώ στη Ζάτουνα 6 κύκλους τραγουδιών που τους ονομάζω Αρκαδίες. Αυτά τα τραγούδια που γράφω τώρα, όπως εκείνα που έγραψα χθες κι εκείνα που θα γράψω και αύριο είναι αφιερωμένα σε σας. Δηλαδή σε όλους τους ανθρώπους που πιστεύουν τον άνθρωπο… που πιστεύουν στην ζωή… στο δίκιο… στη Δημοκρατία και την Ελευθερία και που έχουν τάξει σκοπό της ζωής τους τον αγώνα για την υπεράσπισή τους. Αφιερώνονται ιδιαίτερα στους Έλληνες αγωνιστές της Ελευθερίας και τους ξένους φίλους του λαού μας που μας συμπαραστέκονται στον δύσκολο αγώνα μας. Έχοντας εξαπολύσει στα 4 σημεία του ορίζοντος τις απόρθητες στρατιές των ήχων γνωρίζω οτι είμαι και εγώ ο ίδιος απόρθητος. Απόρθητες είναι οι ιδέες και αυτοί που τις υπερασπίζονται ηρωικά, απόρθητες είναι οι ψυχές των Ελλήνων που έχω τάξει κι εγώ να τραγουδώ..."