Η Πάτρα του Μίκη - Το σπίτι της Ασημάκη Φωτήλα, ο αθλητισμός, οι σνομπ Πατρινοί και όσα έμαθε τα χρόνια που έζησε στην πόλη

Η Πάτρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη καθώς εδώ πέρασε τα χρόνια του, τελειώνοντας το δημοτικό και πηγαίνοντας στο γυμνάσιο. Όπως ο ίδιος έχει αφηγηθεί στον δημοσιογράφο Γεώργιο Π. Μαλούχο, στο βιβλίο «Άξιος εστί, ο Μ. Θεοδωράκης αφηγείται τη ζωή του και συνθέτει την ιστορία της νεότερης Ελλάδας» (εκδόσεις Σκάι, Λιβάνης, 2004), «για την Πάτρα φύγαμε νομίζω το 1936, μετά από ευμενή μετάθεση του πατέρα μου που ήταν ανώτατος κρατικός υπάλληλος. Η εκεί νομαρχία ήταν πολύ σημαντική. Εγώ χαιρόμουν με κάθε μετάθεση.
Η Πάτρα ήταν Πόλη με Π κεφαλαίο. Ήταν οι μεγάλοι κάθετοι δρόμοι της, οι καμάρες τους, μία ευρωπαϊκή πόλη. Βρήκαμε ένα σπίτι στα Ψηλαλώνια, κοντά στην πλατεία Βουδ, στην Ασημάκη Φωτήλα και Λόντου. Ήταν θυμάμαι ένα πολύ ωραίο και μεγάλο σπίτι, δίπατο, άσπρο με ισόγειο και πρώτο πάτωμα. Ήταν και μία πολύ καλή γειτονιά».

«Ο πατέρας του Ανδρέα, ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν τότε διοικητής νήσων και ο πατέρας μου που ήταν Βενιζελικός τον καιρό εκείνο, ήταν διευθυντής της νομαρχίας του Διοικητηρίου κι έτσι οι σχέσεις μου με τον Ανδρέα Παπανδρέου ξεκίνησαν από τη Χίο! Ο Γεώργιος Παπανδρέου μου έλεγε “σε κρατούσα στα γόνατα μου”. Ο Ανδρέας Παπανδρέου με αγαπούσε κι εγώ επίσης αλλά ειλικρινά ο Ανδρέας Παπανδρέου αγαπούσε πάνω απ’ όλα την εξουσία», είχε εκμυστηρευθεί στον Γ. Μαλούχο, ο Μίκης Θεοδωράκης.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει πει πως απ’ όλες τις πόλεις πιο συνδεδεμένος νιώθει με την Αθήνα, ωστόσο από τα λεγόμενα του είναι εμφανής ένας θαυμασμός για την περίοδο που έζησε παιδάκι στην Πάτρα του μεσοπολέμου.

Όπως έχει αφηγηθεί στον Γεώργιο Μαλούχο, «η Πάτρα είχε όπερα όπως η Σύρος, και ένα υψηλό επίπεδο αστών αλλά και προλεταριάτο λόγω της ύπαρξης βιομηχανίας στην περιοχή και εργατών. Ο πατέρας μου Γιώργης Θεοδωράκης που ήταν ανώτατος υπάλληλος είχε σχέσεις με την αστική τάξη που ήταν υψηλού επιπέδου και πολύ φιλόξενη.

Στην Πάτρα συνάντησα ένα λαό πιο ανοικτό και αυτό με επηρέασε πολύ. Τον πρώτο καιρό δεν είχαμε σπίτι και μέναμε σ’ ένα ξενοδοχείο στην παραλία. Πέρασα πολύ ωραία διότι τρώγαμε στο εστιατόριο και το βράδυ πηγαίναμε στο Φάρο ενώ μελετούσα και πολύ. Τότε δίναμε εξετάσεις για να μπούμε από το δημοτικό στη μέση σχολή (το γυμνάσιο).

Ήταν ένα συγκρότημα σχολείων εντελώς καινούριο, απ’ αυτά που είχε κάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου και ήταν καθαρότατο με τέλειες γυμναστικές/αθλητικές εγκαταστάσεις που τις χρησιμοποιούσα πολύ. Έκανα άλμα εις μήκος ενώ πήγαινα και στο Ναυτικό Όμιλο Πατρών. Έφτασα μάλιστα να πάρω μέρος σε Πανελλήνιους αγώνες στα εξήντα μέτρα κρόουλ ενώ έκανα και καταδύσεις.

Στη χορωδία του Παπαβασιλείου μπήκα στους τενόρους. Στην Πάτρα είδα για 1η φορά μουσική παρτιτούρα σε σχολικό βιβλίο. Ο Παπαβασιλείου με ξεχώρισε να πω την πρωινή προσευχή του Χάιντ “Σε σένα πλάστη Θεέ”.

Στην Πάτρα, μου πήραν δώρο οι γονείς μου ένα βιολί. Όταν πήρα το βιολί τρελάθηκα από τη χαρά μου. Έτσι πήγα στο Ωδείο Πατρών και άρχισα μαθήματα βιολιού και θεωρίας. Θυμάμαι την ωραία γειτονιά στα Ψηλαλώνια και στην πλ. Βουδ.

Στο σπίτι μας στην Πάτρα είχαμε ένα μεγάλο σαλόνι και 3 κάμαρες, ανοίγαμε το σπίτι κάθε 15 μέρες και γινόταν πάρτι. Η Πάτρα τότε είχε και πολλούς Ιταλούς, είχα 2 συμμαθητές και τα παιδιά αυτά ήταν σαν Έλληνες.

Θυμάμαι τη Βαρβάρα, κόρη ενός Ιταλού ταβερνιάρη, παίζαμε μαζί χωρίς τίποτα ερωτικό. Ακούγαμε Βέμπο, Δανάη, Σουγιούλ, Γιαννίδη».

Ο Μίκης Θεοδωράκης θυμάται και τη νεολαία του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, την ΕΟΝ. Στην Πάτρα υπήρχαν 2 νεολαίες που έκαναν παρελάσεις.

Ακόμα θυμάται ότι το καλοκαίρι η οικογένεια Θεοδωράκη έβγαινε από την Πάτρα και πήγαινε λόγου χάρη στο Διακοπτό κι από κει έπαιρναν τον Οδοντωτό και ανέβαιναν στα Καλάβρυτα.

«Από κει για να πάμε στα χωριά μπαίναμε μέσα σ’ ένα ξεροπόταμο κι εκεί πηγαίναμε 4-5 ώρες δρόμο με μουλάρια κι όταν φτάναμε βρισκόμασταν σε μίαν άλλη Ελλάδα. Όλα τα παιδιά ξυπόλητα, φοβερά βρώμικα αφού δεν υπήρχε σαπούνι», ανέφερε στον Γ. Μαλούχο.

Είναι επίσης συγκλονιστική η περιγραφή του Μίκη Θεοδωράκη ότι όταν ήρθαν οι Γερμανοί τα χρόνια της κατοχής, είδαν τότε οι περισσότεροι Έλληνες για πρώτη φορά οδοντόκρεμα, με την οποία βούρτσιζαν τα δόντια τους οι κατακτητές.

Για την Πάτρα ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επίσης πει ότι εκείνη την εποχή που παιδί ο ίδιος έζησε στην πόλη, ήταν καλύτερη και από την Αθήνα, καθώς ήταν λιμάνι προς την Ευρωπαϊκή Δύση και η εδώ αστική τάξη ήταν πιο ανεπτυγμένη.

Θυμάται ότι πήγαινε και εκδρομές προς το Παναχαικό και η παρέα έπαιρνε μαζί της και ποιήματα και τα διάβαζαν. Στην Πάτρα θυμάται ο Μίκης Θεοδωράκης πως υπήρχε και υποχρεωτικός εκκλησιασμός, πήγαιναν όλοι μαζί με το σχολείο.

Πολύ όμορφη είναι και η αφήγηση του για το καλοκαίρι που πέρασε στην Πάτρα μεταξύ της 1ης και της 2ης γυμνασίου που ψήλωσε πολύ και πήρε μπόι.

«Όταν πήγαινα στην 1η γυμνασίου ήμουν 2ος στη σειρά, υπήρχαν και πιο ψηλοί από μένα, μεσολάβησε το καλοκαίρι και έφαγα πολλά φρούτα και ντομάτες, κοφίνια ολόκληρα, κολυμπούσα και συνεχώς κι όταν πήγα στη δευτέρα γυμνασίου ήμουν πια πολύ ψηλός. Όταν το 1939 πήγαμε στον Πύργο της Ηλείας ήμουν 14 ετών έφηβος. Εκεί νομίζω όταν εμφανίστηκα με κοντά παντελόνια και ύψος περίπου 1,95, τρόμαξαν όλοι βλέποντας με», είπε στον Γ. Μαλούχο.

Στο βιβλίο «Σαλός Θεού. Ο μυστικός Μίκης» του Μίμη Ανδρουλάκη περιγράφεται και ένα ταξίδι που έκαναν οι δυο τους στην Πάτρα. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην Πάτρα θα γινόταν μία... πρώτη δοκιμή.

"θα εξακριβώναμε αν λειτουργεί ή όχι στο κοινωνικό ακροατήριο η ενότητα της ομογενούς Αριστεράς και ειδικότερα η συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με το Κ.Κ.Ε." αναφέρει ο Μίμης Ανδρουλάκης.

Στο βιβλίο ο Μίμης Ανδρουλάκης κάνει λόγο για ένα προσποιητό αντιπατρινό παραλήρημα του Μίκη Θεοδωράκη κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους.

"Το προσποιητό αντιπατρινό του παραλήρημα δεν έχει όρια. Σημάδι πώς είναι ερωτευμένος με την Πάτρα, όπως με μία γυναίκα που του αντιστάθηκε. Άλλωστε στην Πάτρα, στα δεκατρία του, χτύπησε πρώτη φορά η καρδιά του για ένα κορίτσι. Την έστηνε στο παράθυρο με το βιολί στο χέρι να την προϋπαντήσει, με το ίδιο πάντα μουσικό μοτίβο.

Με παρακινεί να συνδράμω με τον λίβελο με τα 350 «Π». Το κάνω, όμως εμένα με γοήτευσε η Πάτρα, όπως μία γυναίκα φαινομενικά ανοιχτή και διάφανη αλλά γεμάτη γρίφους και αινίγματα.

Από του Φιλοπάππου μέχρι τη «Μότορ Όιλ» περιέγραφε με χιούμορ κι ασύστολες υπερβολές την τετραπλή αποξένωση του από την Πάτρα τα χρόνια '37-'39" γράφει.

Ενώ οδηγεί με ταχύτητα στον παλιό δρόμο, ο Μίκης Θεοδωράκης μιλά στον συνοδηγό του, Μίμη Ανδρουλάκη για την Πάτρα και τη ζωή του εκεί.

Συνεχίζει γράφοντας ότι στον Μίκη Θεοδωράκη είχε στοιχίσει που οι πατρινοί σνόμπαραν τη συναυλία του “Canto General” – συντελεστές και ερμηνευτές Γάλλοι- δύο καλοκαίρια πριν, ενώ στο Καραϊσκάκη και στο «Αλέξανδρος» υπήρξε κοσμοπλημμύρα.

«Ήμουν ξένος ως επαρχιώτης. Ήρθα από τα Γιάννενα και το Αργοστόλι. Ξένος ως Κρητικός, άρα ύποπτος λόγω διχασμού βενιζελικών-βασιλικών. Ξένος ως πρόσφυγας , η μάνα μου ένιωθε άνετα μόνο στον Προσφυγικό συνοικισμό της Πάτρας. Ξένος κι από το μπόι μου. Κι αυτό με απόκοβε από τους συμμαθητές.

«Εδώ, στην Πάτρα, έφτιαξα το πρώτο μου πεντάγραμμο, το πρώτο μουσικό μου τετράδιο. Εδώ ξεκίνησα σολφεζ. Και κολύμπι στην Πάτρα έμαθα. Πού το πας αυτό;

Εδώ συνέθεσα πρώτη φορά τραγούδια από ποιήματα και τραγούδησα με συμμαθητές κάτω από τους φανοστάτες τα τραγούδια του Αττικ, του Σουγιούλ, του Γιαννίδη.

Εδώ άκουσα Ροσίνι, Βέρντι, Μπαχ, Μπετόβεν. Εδώ στη μουσικόφιλη Πάτρα, την πολιτιστική πόλη με την Ευρώπη μέσω Ιταλίας».

«Ο θεός της Πάτρας δε με πάει»…. «Και αυτός ο θεός κυβερνάει την Ελλάδα».

"Ο θεός της Πάτρας μετάνιωσε που μου προσέφερε το δώρο της μουσικής και τώρα ανακαλεί την εύνοια μου από το πρόσωπο μου. Περίμενε και θα δεις το βράδυ. Παράτολμη κίνηση να μιλήσουμε σε ανοιχτή συγκέντρωση στην πλατεία Βασιλέως Γεωργίου.

Προδιδακτορικά έδωσα ωραίες συναυλίες με την Μαρία Φαραντούρη στο στολίδι της πόλης, το Δημοτικό θέατρο «Απόλλων»".

Για τη συγκέντρωση στην Πάτρα ο Μίμης Ανδρουλάκης αναφέρει:

"Το βράδυ στη συγκέντρωση ο Μίκης πέταγε. Είχε μια ευλογημένη αλαφράδα. Μακρηγόρησε βέβαια, με χαριτωμένες εξομολογήσεις- μέχρι και την ιστορία με το κορίτσι και το βιολί ανέφερε- κι αναγκάστηκα να σφίξω τη δική μου ομιλία. Καλύτερα.

Τις σκάλες για τα Ψηλαλώνια τις ανεβήκαμε. Εκεί το γλέντι δεν είχε όρια, όπως κι η αγάπη για το πρόσωπο του. «Τα βλέπεις»,του λέω, «εσύ και όχι η πάτρα περνάς κλιμακτήριο». «Ο θεός της Πάτρας άλλαξε γνώμη» χαμογέλασε.

Τα τραγούδια ακούγονταν μέχρι το μόλο. Δύο νεαρές ποιήτριες κάθε τόσο τον πίεζαν να του πάρουν συνέντευξη για ένα τοπικό περιοδικό τέχνης και λόγου. «Μετά, μετά…» τους απαντούσε.

Ο κόσμος συνέχισε να συρρέει, ενώ πολλοί απολάμβαναν τα τραγούδια από τα μπαλκόνια τους. Εκείνο το αιφνίδιο πάθος της Πάτρας για τον Μίκη με υποψίασε, αλλά δε του είπα τίποτα. Είναι ο παθιασμένος αποχαιρετιστήριος ερωτικός εναγκαλισμός μίας γυναίκας που ξέρει, με κάποια ενοχή, ότι σε λίγο θα παραδοθεί στην αγκαλιά ενός άλλου. Και αυτός πράγματι θα είναι τέκνο της Αχαΐας .

Οι καημένες οι ποιήτριες ξεροστάλιαζαν καρτερικά. Όταν ολοκληρώθηκε το γλέντι, ο Μίκης, τύφλα, τι συνέντευξη να δώσει για τον Σεφέρη και τον Ελύτη; «Ελάτε μαζί μας! Το πρωί τα σπουδαία» τους είπε.

Η αποκοτιά του αιφνιδίασε πιο πολύ εμένα παρά τα κορίτσια. Έτσι σε κατάσταση ευθυμίας πήραμε το δρόμο της επιστροφής μαζί τους. Φτάσαμε στο Βραχάτι σε κακά χάλια Από νωρίς είχε φανεί η προτίμηση κάθε ποιήτριας ανάμεσα στους συνεντευξιαζόμενους.

Περιοριστήκαμε στο ισόγειο, στο ξενώνα. Το άβατο της οικογένειας έμεινε απαραβίαστο , Εμείς στο μπροστινό δωμάτιο που φέρει τον βαρύγδουπο τίτλο «Αίθουσα Μιτεράν» κι ο Μίκης με την άλλη ποιήτρια συνομιλούσε στο βάθος του διαδρόμου. Στο πίσω δωμάτιο.

Πηγή: thebest.gr