Ανήσυχος απέναντι στις παλινδρομήσεις της “Αλλαγής”, 1ο Μέρος

Πηγή: Παύλου Β. Πετρίδη, Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ, Εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ 

σελ:  321 έως 338

Ι.

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΚΕ

Οι εκλογές του 1977 επιβεβαίωσαν, όπως επισημάνθηκε, ότι το ΚΚΕ κρατούσε ακόμη σε μεγάλο βαθμό τις δυνάμεις του. Από την άλλη, η διαρροή αριστερών ψήφων προς το ΠΑΣΟΚ, που ανεδείχθη αξιωματική αντιπολίτευση, ενεργοποίησε και πάλι τον Θεοδωράκη προς την κατεύθυνση της επανασυσπείρωσης της Αριστεράς με κέντρο αιχμής το παραδοσιακό Κ.Κ.: - Το ΠΑΣΟΚ εκμεταλλευόμενο τη διαίρεση των ηγεσιών της Αριστεράς και την αποκαρδίωση των μελών της άρχισε να ψαρεύει στα θολά νερά του απογοητευμένου κόσμου κι έτσι έφτασε στο 25% που ήταν μια αύξηση από 80% αριστερές ψήφους. Αυτός ο κίνδυνος με οδήγησε στη σκέψη ότι έπρεπε γρήγορα να πετύχουμε την ενότητα των Εαμογενών δυνάμεων. Επικράτησε τότε ο όρος Εαμογενής, άρχισα να αρθρογραφώ και μετά από μια συνέντευξη που έδωσα στην “Ελευθεροτυπία” έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον αδερφό μου στο Παρίσι ο οποίος μου είπε: “Οι απόψεις σου για την Εαμογενή Αριστερά έχουν βρει απήχηση στο Π.Γ. του ΚΚΕ και θα ήθελαν πολύ να συζητήσουν μαζί σου”. Αμέσως σκέφτηκα ότι αν το ΚΚΕ πάρει την πρωτοβουλία  για την ενότητα της Αριστεράς τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο εύκολα  φτάνει όμως να υπάρξουν οι εγγυήσεις προς τα άλλα κόμματα ότι δεν θα θελήσει να κυριαρχήσει γιατί ήξερα τις ευαισθησίες και κυρίως τις αντιπαλότητες  και τα πάθη που υπήρχαν στους ηγετικούς κύκλους τόσο της ΕΔΑ όσο και κυρίως του ΚΚ Εσωτ.

Το 1978 -μετά απ' αυτές τις ανταλλαγές τηλεφωνημάτων, έγινε συνάντηση με τον Φλωράκη και τον Λουλέ στο σπίτι του αδερφού μου. Ακολούθησε επίσκεψη από όλα τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου εν σώματι στο σπίτι μου, όπου ο Φαράκος  μου είπε “ Έχουμε να σου κάνουμε μια πολύ σοβαρή πρόταση”. Εγώ νόμιζα ότι θα μιλούσαμε για την Κίνηση Ενότητας της Αριστεράς όμως μου είπαν ότι με προτείνουν για υποψήφιο Δήμαρχο Αθηναίων! Ήταν κάτι το οποίο δεν είχα ποτέ σκεφθεί, το μόνο που μ' ενδιέφερε ήταν η ενότητα της  Αριστεράς γιατί έβλεπα ότι αν δεν σπεύδαμε γρήγορα το ΠΑΣΟΚ θα έπαιρνε και του υπόλοιπους απ' όσους είχαν απομείνει απ' την Αριστερά, πέραν του ότι θα αλλοίωνε τη συνείδηση, το χαρακτήρα του Αριστερού Λαϊκού κινήματος, όπως τόχαμε πλάσει όλα αυτά τα χρόνια από το '42 και πέρα.

Τελικά μείναμε σύμφωνοι και εγώ μπήκα με καλή όρεξη στη δουλειά. Έβαλα όλη μου τη φαντασία και όλη μου τη δύναμη. Πραγματικά με είχε συνεπάρει το όραμα αυτό. Υπάρχουν  δύο-τρία ντοσιέ για την Αθήνα με τα σχέδια τα οποία έκανα από τα πιο απλά πράγματα, από τα λύμματα, τα όμβρια νερά και την καθαριότητα έως τον πολιτισμό, ένα φάσμα οραμάτων. Φυσικά τα κουκιά ήταν μετρημένα, ένας υποψήφιος του ΚΚΕ δεν μπορούσε να πάρει παρά μόνο το ποσοστό του ΚΚΕ και ίσως και 2-3% παραπάνω, δεν μπορούσαμε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε επιτυχία. Θυμάμαι ότι με κάλεσε ο Λαμπράκης στο γραφείο του για να μου πει ότι του τηλεφώνησε η Μελίνα διαμαρτυρόμενη “Γιατί να  μου το κάνει αυτό ο Μίκης ; “. Λέω “ τι της έκανα;” “Ότι έβαλες υποψηφιότητα με το ΚΚΕ”. “και τι σχέση έχει η Μελίνα μ' αυτό “, “Να κάνεις μια λεβεντιά”. Λέω “τι;” “Θέλει να είσαι υποψήφιος και από το ΠΑΣΟΚ!”  “Πως θα γίνει αυτό;” “Πάρε τηλέφωνο τώρα τον Παπανδρέου”. Του λέω “ πάρτον εσύ “. “Εγώ ποτέ!” “Κι εγώ ποτέ”. “ Μιας και με κάλεσες εδώ τουλάχιστον να έχω υποστήριξη  -γιατί σε βεβαιώ ότι έχω μπει με μεγάλη ζέση σ' αυτό το στίβο, στον αγώνα και πραγματικά οραματίζομαι μια καινούργια Αθήνα, που θα είναι φάρος πολιτιστικός”. Απάντησε “ εκείνο που μπορώ να κάνω, είναι να τηρήσω ίση μεταχείριση   ανάμεσα σε σένα και τον υποψήφιο του ΠΑΣΟΚ “.

Θυμάμαι ότι αυτό το τήρησε σε μεγάλο βαθμό. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά, πήρα 16,17%, αλλά παίξαμε καθοριστικό ρόλο στο β' γύρο όπου έμεινε μόνος ο Μπέης με τον υποψήφιο της Νέας Δημοκρατίας. Στο Π.Γ. Ανησυχούσαν ποια στάση θα τηρήσω ενώ είχα ήδη ετοιμάσει την ανακοίνωσή μου ότι καλώ τους ψηφοφόρους μου να ψηφίσουν τον Δημήτρη Μπέη.

Αξίζει, στο σημείο αυτό, να υπογραμμιστεί ότι ως υποψήφιος Δήμαρχος Αθηναίων ο Θεοδωράκης είχε οργανώσει και εξαγγείλει ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα του συνδυασμού του οποίου ηγείτο με στόχο την αναβάθμιση της πρωτεύουσας. Τα βασικά σημεία του προγράμματος πρότειναν λύσεις για το πολεοδομικό, το στεγαστικό, το κυκλοφοριακό-συγκοινωνιακό, τα πολιτιστικά κέντρα και τις αγορές, τις αθλητικές εγκαταστάσεις, την αποκομιδή και διάθεση των σκουπιδιών, την προστασία του περιβάλλοντος, την αποχέτευση, την ύδρευση,  την προστασία και επέκταση των εστιών πρασίνου, δηλαδή για τα ζωτικότερα προβλήματα της πόλης. Ακόμη εξαγγέλθηκαν λύσεις για την αναβάθμιση των βρεφονηπιακών σταθμών, των εκπαιδευτικών κτιρίων και των λαϊκών ιατρείων, των κέντρων νεότητας και συνακόλουθα προγράμματα ψυχαγωγίας και πολιτισμού.

Οι γενικές επιδιώξεις του συνδυασμού “ Αθήνα: Δημοκρατική Αλλαγή” κατέτειναν στην οικονομική αυτάρκεια του Δήμου, στην κατοχύρωση και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του, στην κατοχύρωση της ανεξαρτησίας και αυτοτέλειας του, στον εκσυγχρονισμό της διοίκησης του και στη μεταβολή  του νομικού καθεστώτος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Δημοσιοποιήθηκε, τέλος, και αναλυτικό πρόγραμμα των “365 ημερών” όπου καταγράφονται οι άμεσες προτεραιότητες. Όμως οι κομματικοί συσχετισμοί και τα αντίστοιχα ποσοστά δεν ήταν εύκολο να ανατραπούν. Έτσι Δήμαρχος Αθηναίων αναδείχτηκε ο προταθείς από το ΠΑΣΟΚ Δ.Μπέης που υποστηρίχτηκε, καθώς είδαμε, στο δεύτερο γύρο από τον Θεοδωράκης.

Ανεξάρτητα από την αναμενόμενη αποτυχία στις δημοτικές εκλογές ο Θεοδωράκης εξακολούθησε να πρωτοστατεί υπέρ της ενότητας του Αριστερού κινήματος. Έτσι δεν άργησε να ιδρυθεί τελικά η ΚΕΑ (Κίνηση για την ενότητα της Αριστεράς), παρά τις αντιδράσεις του ΚΚΕ Εσ. Και της ΕΔΑ, με ιδιαίτερη απήχηση στα ανένταχτα στελέχη του χώρου: - Η ενότητα της Αριστεράς, συνετελέσθη  πολύ αργότερα και χωρίς τη δική μου παρουσία όταν έγινε ο Συνασπισμός. Όταν ξεκινήσαμε ήταν τα πράγματα πολύ διαφορετικά. Πριν τις εκλογές του '81 πριν την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, υπήρχαν πάρα πολύ αδέσμευτοι και ανεξάρτητοι Αριστεροί σε όλα τα μέρη της Ελλάδας που ο καθένας είχε ένα μεγάλο δικό του κύκλο επιρροής. Σε αυτές τις συγκεντρώσεις που κάναμε -δεν υπήρχε μέρος που δεν πήγαμε- σχηματίσαμε επιτροπές, και τελικά μετά από ένα χρόνο μετρήσαμε τις δυνάμεις μας. Ήταν περίπου 20.000 δραστήρια μέλη των επιτροπών της Κίνησης παρότι το ΚΚ Εσωτερικού απ' την αρχή μας χτύπησε φοβούμενο ότι είμαι δούρειος ίππος του ΚΚΕ και ότι το ΚΚΕ είχε πρόθεση να το καπελώσει, αν και είχαμε συμφωνήσει σ' αυτές τις κοινές επιτροπές που κάναμε μεταξύ των εκπροσώπων των τριών κομμάτων, (ΚΚ Εσωτ. ΚΚΕ και ΕΔΑ) να μην υπάρξει μειοψηφία – πλειοψηφία αλλά το βέτο. Δηλαδή θα έπρεπε να είναι απόφαση κοινή, γεγονός που εξουδετέρωνε την αριθμητική υπεροχή του ΚΚΕ.

Παρόλες τις διαβεβαιώσεις μου  -και δεν ήμουν μονάχα εγώ- δεν μπορέσαμε να καθησυχάσουμε τις ανησυχίες της ηγεσίας του ΚΚ Εσωτ. Και της ΕΔΑ. Ωστόσο είχαμε μεγάλη ανάπτυξη και ενώ όλα πήγαιναν καλά, θυμάμαι ότι είχαμε μια καταπληκτική παρουσία στην Πάτρα μαζί με τον Μίμη τον Ανδρουλάκη και αντί να δούμε πανηγυρικά ρεπορτάζ στο “Ριζοσπάστη” όπως συνέβαινε πριν γι' αυτή την τεράστια επιτυχία και απήχηση που είχε η Κίνηση, η ανταπόκριση ήταν χωμένη κάπου στις μέσα σελίδες ένα μονόστηλο, μερικές αράδες. Κοιταχτήκαμε και καταλάβαμε ότι όλα τελείωσαν απ' τη μεριά του ΚΚΕ. Τι συνέβαινε; Το ΠΑΣΟΚ όπως μάθαμε αργότερα, ανησύχησε και όπως είχε την ευχέρεια να συναλλάσσεται με τις διάφορες ηγεσίες, πότε του ενός και πότε του άλλου κόμματος, φαίνεται κάποια συναλλαγή έγινε στη κορυφή και εκεί ζητήθηκε η κεφαλή της Κίνησης, το δικό μου κεφάλι, που προσεφέρθη και έτσι έκλεισε το κεφάλαιο ΚΕΑ.

Παρά την πικρή διαπίστωση ότι η ηγεσία του ΚΚΕ δεν τήρησε το λόγο της με την ΚΕΑ , ο Θεοδωράκης εξακολούθησε να συνεργάζεται με το Κόμμα λόγω των εκλογών που πλησίαζαν, για να μην θεωρηθεί δηλαδή ότι το εγκαταλείπει σε ώρα μάχης κι αυτό συνετέλεσε στην επάνοδό του στην ενεργό πολιτική. Έτσι στις εκλογές του Οκτωβρίου 1981, στις οποίες το ΠΑΣΟΚ κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία, συγκεντρώνοντας εκπληκτικό ποσοστό, ο ίδιος εκλέχτηκε βουλευτής υπό τη σημαία του ΚΚΕ  προετοιμαζόμενος για μια δυναμική παρουσία στη Βουλή. Στη συνέχεια όμως το Π.Γ. Φρόντισε και πάλι να περιορίσει το ρόλο του στο Κοινοβούλιο. Τα κατάλοιπα του παρελθόντος, οι ξεπερασμένες νοοτροπίες και οι εσωκομματικές αντιπαραθέσεις αρνούνταν και πάλι στον Θεοδωράκη να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο. Απλά και μόνο το όνομά του τους ήταν απαραίτητο: -Πρέπει να πω ότι στο διάστημα από το '81 και μετά είχα μια πολιτική παρουσία στη Βουλή πολύ ισχνή. Οι αρμόδιοι για την Κοινοβουλευτική ομάδα (ουσιαστικά το Π.Γ.) δεν μου έδιναν την δυνατότητα να υπερασπίσω ούτε ερωτήσεις ούτε επερωτήσεις. Τίποτα απολύτως. Μόνο ερωτήσεις β' κατηγορίας που αφορούσαν τις συνοικίες. Στα μεγάλα πολιτικά θέματα με άφηναν απέξω. Ήταν μια δυσμενής συμπεριφορά με το γάντι βέβαια και με την κάλυψη της προσωπικής φιλίας που είχα με τον Χαρίλαο Φλωράκη. Αυτό μου έδωσε τη δυνατότητα να αποσυρθώ πρόσκαιρα  στο Παρίσι και να κάνω τη δεύτερη μεγάλη στροφή προς τη συμφωνική και τη μετασυμφωνική μουσική, όπως φαίνεται και από τον κατάλογο των έργων μου που συνέθεσα  την περίοδο εκείνη: Την 3η,4η και 7η συμφωνία, τα κατά “Σαδουκαίων Πάθη”. Εφτά μέρη του “Κάντο Χενεράλ”, το “Ρέκβιεμ”. Παράλληλα πρέπει να πω ότι η συνεργασία μου με το ΚΚΕ άνοιξε τις πόρτες της καλλιτεχνικής μου παρουσίας κυρίως στην Αν. Γερμανία όπου μια και δεν υπήρχε πια εμπόδιο μεγάλες ορχήστρες, απ' τις καλύτερες του κόσμου όπως είναι της Δρέσδης και του Βερολίνου, άρχισαν να παρουσιάζουν έργα μου, το “Κάντο Χενεράλ”, την “Γ' Συμφωνία”, τα “Κατά Σαδουκαίων”, την “7η Συμφωνία”, τη “Λειτουργία για τα παιδιά που σκοτώθηκαν στο Πόλεμο”. Το “ 'Άξιον Εστί” που μεταφράστηκε στα γερμανικά και παρουσιάστηκε πανηγυρικά  στη Λειψία με 500 εκτελεστές. Έτσι μειώθηκε η πικρία από τον εγκλωβισμό μου σε ένα κόμμα το οποίο αθέτησε τις συμφωνίες που είχαμε κάνει-.

Στις αρχές του '80 ο Θεοδωράκης λόγω της αδέσμευτης δημόσιας παρουσίας και δράσης του βρέθηκε συχνά αντιμέτωπος με τις ηγεσίες του ΠΑΣΟΚ  αλλά και του ΚΚΕ όπως είχε συμβεί παλαιότερα κατά τη δεκαετία του ' 60, με την ηγεσία της ΕΔΑ και το πολιτικό κατεστημένο της Δεξιάς. Στο πολιτικό προσκήνιο, στη φάση αυτή, η παντοδυναμία του ΠΑΣΟΚ, υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου υπήρξε αδιαμφισβήτητη. Στο χώρο της ανανεωμένης οπωσδήποτε Δεξιάς είχαν προκύψει ουσιαστικές ανακατατάξεις. Η μεταπήδηση του Κ. Καραμανλή στη προεδρία της Δημοκρατίας συνετέλεσε στην ανάδειξη του Γ. Ράλλη  ως πρωθυπουργού και αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας. Όμως το εκλογικό αποτέλεσμα του 1981 κλόνισε τη θέση του  και έτσι αποδοκιμάστηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα με επακόλουθο να τον διαδεχτεί ο Ευάγγ. Αβέρωφ. Στο διάστημα της πρώτης τετραετίας του ΠΑΣΟΚ ο Θεοδωράκης -στον οποίο είχε απονεμηθεί  το βραβείο Λένιν για την ειρήνη- με την ιδιότητα του βουλευτή του ΚΚΕ  έδινε το δικό του αγώνα για τον εκδημοκρατισμό του Κόμματος παρά τη διακριτική υπονόμευσή του από τους συντρόφους του Πολιτικού Γραφείου.

Οι εσωκομματικές σχέσεις με το Π.Γ του ΚΚΕ παρέμειναν, εκ των πραγμάτων, διαταραγμένες ως τις εκλογές του 1985. Νέες εντάσεις μεσολάβησαν ενόψει της ψήφισης του Χ. Σαρτζετάκη και από το ΚΚΕ στο αξίωμα του προέδρου της Δημοκρατίας: -Υπό τις συνθήκες αυτές παρέμεινα  όμηρος στο ΚΚΕ πιστεύοντας ότι η συμβολή μου θα εκτιμηθεί. Βγήκα ξανά βουλευτής στη Β' Πειραιά, ενώ η υπόσχεση ότι θα ήμουν ισότιμο μέλος του  Π.Γ. δεν τηρήθηκε, είχα μόνο επαφή προσωπική με τον Φλωράκη. Στο θέμα της ψηφοφορίας για τον Σαρτζετάκη είχαμε κάθετη διαφωνία, όχι βέβαια για το πρόσωπο: -πίστευα, όμως, ότι ήταν μια ευκαιρία διαπραγμάτευσης τότε που προχώρησε σε αναθεώρηση του Συντάγματος το ΠΑΣΟΚ- κάνοντας ένα Σύνταγμα στα μέτρα του Α. Παπανδρέου, μία αποκλειστικά πρωθυπουργική δημοκρατία καταργώντας τα σπουδαιότερα δικαιώματα του Προέδρου που ήταν στην πραγματικότητα ασφαλιστική δικλείδα για το καθεστώς. Ήταν πραγματικά ανεξήγητο ότι το ΚΚΕ παρασύρθηκε να ψηφίσει την αναθεώρηση του Συντάγματος που ήταν αντιδραστική προς την κατεύθυνση του προσωποπαγούς πρωθυπουργικού καθεστώτος, χωρίς να προσπαθήσει να θέσει όρους , όπως π.χ. το πάγιο αίτημα για την αναλογική. Θυμάμαι ότι πρότεινα να θέσουμε το αίτημα της αναλογικής σαν προϋπόθεση για να ψηφίσουμε Σαρτζετάκη και να δούμε και τι άλλα θα μπορούσαμε να πετύχουμε, κατά την αναθεώρηση του Συντάγματος, προς την προοδευτική κατεύθυνση. Πλην όμως ενώ αυτές ήταν οι απόψεις μου, η ηγεσία ήταν άλλης άποψης ότι δηλαδή το κόμμα δεν είχε τη δυνατότητα να θέσει κανένα όρο και ήταν υποχρεωμένο να ψηφίσει άνευ όρων τον Σαρτζετάκη. Να ακολουθήσει το ΠΑΣΟΚ.

Είχαμε μεγάλη συζήτηση γι' αυτό στο σπίτι του Φλωράκη. Μου είπε : “Εμείς δεν έχουμε τη δυνατότητα παρά μόνο να πειθαρχήσουμε πιστά σε αυτά που κάνει το ΠΑΣΟΚ”. Εγώ του έλεγα ότι έχουμε μεγάλες δυνατότητες. Ότι είναι μια ευκαιρία να περάσουμε την αναλογική και ένα σωρό άλλα θέματα και να αντισταθούμε σ' ορισμένα μέτρα που έδιναν υπερεξουσίες στον πρωθυπουργό. Μου είπε τότε ότι αυτό δεν είναι θέμα δικό του είναι θέμα της Κ.Ε. Λέω “θα έρθω να μιλήσω στην Κ.Ε”. “ Όχι, αυτό είναι αδύνατο”. Η Κ.Ε απέρριψε τις απόψεις μου. Ακολούθησε συνάντηση του τότε υπουργού του ΠΑΣΟΚ Λάζαρη με τον Φλωράκη και τον Καλούδη στο σπίτι μου. Εκεί σε μια στιγμή τους λέει ο Λάζαρης “Μα γιατί δεν βάλατε το θέμα της αναλογικής;” Αυτοί κοιτάχτηκαν γιατί είχε προκύψει μεγάλη διαφωνία μεταξύ μας, εγώ δεν είπα τίποτα, θέλησε ο Καλούδης ν' αλλάξει συζήτηση του λέω του Λάζαρη “Αποστόλη για λέγε τι συμβαίνει;” Λέει “κοίταξε ο Παπανδρέου μου είπε τα εξής: Επειδή οι κομμουνιστές θα θέσουν οπωσδήποτε σαν όρο την αναλογική και δεν θέλω να προχωρήσω κάτω από πίεση, σε παρακαλώ πολύ βάλε την αναλογική στις προτάσεις μας στην αναθεώρηση του Συντάγματος δηλαδή σαν συνταγματική ρήτρα. Και πράγματι έβαλα την αναλογική στο σχέδιο που θα υποβάλαμε στη Βουλή! Όταν εσείς δεν μιλήσατε για αναλογική με πήρε ξανά τηλέφωνο ο Παπανδρέου και είπε, αυτοί -και τους χαρακτήρισε με υποτιμητικό τρόπο- δεν έθεσαν την αναλογική! Λοιπόν βγάλτην”.

Και αυτά τα εξομολογήθηκε παρουσία του Φλωράκη και του Καλούδη ο υπεύθυνος υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή πλήρης επιβεβαίωση, εκείνη τη στιγμή, της δικής μου θέσης. Αργότερα, νομίζω, στο γραφείο του Φλωράκη, μαζεύτηκαν  και άλλα μέλη του Π.Γ. Και μου είπαν ότι το Π.Γ. σκέφτεται να δημιουργήσει ένα δημοκρατικό κίνημα στο οποίο θα ήθελαν να είμαι επικεφαλής. Τους απάντησα ότι συμφωνώ με τον όρο να συμμετέχω στο κέντρο των αποφάσεων. Όμως εκείνη ήταν ανένδοτοι. Τότε τους είπα ότι εφόσον δεν μπορούν να με δεχτούν ισότιμα δεν μπορώ να εξακολουθήσω να είμαι βουλευτής του ΚΚΕ-.

Τελικά ο Χ. Σαρτζετάκης εξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας και με την άνευ όρων συμβολή του ΚΚΕ. Ενώ στις εκλογές του Ιουνίου το ΠΑΣΟΚ ανεδείχθη πρώτη πολιτική δύναμη παραμένοντας στην εξουσία. Το ΚΚΕ, υπό τη σημαία του οποίου εκλέχτηκε και πάλι βουλευτής ο Θεοδωράκης, κέρδισε 12 έδρες. Τον Ιούλιο του 1985 μέσα από μια διεισδυτική πολιτική ανάλυση της νέας συγκυρίας, ο τελευταίος γνωστοποιούσε τις προσωπικές εκτιμήσεις του προς το Π.Γ και την Κ.Ε. του Κόμματος :  - Η δική μου άποψη- όπως τη διατύπωσα στον σ. Χαρίλαο- ήταν ότι δεν έπρεπε να δεχτούμε αυτές τις κινήσεις Άνευ όρων.

Πρώτον: Έπρεπε να βάλουμε σαν όρο την Αναλογική. Όμως το πρόβλημα δεν ήταν μόνο εκεί. Όπως φαίνεται από την παραπάνω ανάλυση το πρόβλημα ήταν να βρούμε κάποιο τρόπο ώστε το κύρος, η δύναμη, η αποφασιστικότητα του Κόμματος να φτάσουν στο ύψος της πρόκλησης του Ανδρέα. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι ο Λαός αγαπά τους δυνατούς. Ακόμα και αυτούς που φαίνονται δυνατοί! Κι αν εμείς είμαστε δυνατοί δεν φτάνει αυτό. Πρέπει να το δείχνουμε σε κάθε ευκαιρία. Και η εκλογή του Προέδρου ήταν η ευκαιρία.

Δεύτερον: Ο Ανδρέας εξασφάλισε την πρώτη κίνηση μεθόδευσης, όμως το σενάριο άλλαξε γι' αυτόν ξαφνικά. Με τον Καραμανλή πρόεδρο, όπως σχεδίαζε είχε εξασφαλισμένη τη δεξιά του. Επομένως είχε μόνο μια επιλογή: την εκλογική άλωση της Αριστεράς και κύρια του ΚΚΕ. Με τις σκέψεις αυτές καλεί το σ. Χαρίλαο στο Καστρί. Εκεί του αποκαλύπτει τρία σημεία (για να μας ευχαριστήσει). 1) Θα εξοντώσω (η έκφραση ήταν περίπου αυτή) το Εσωτερικό. 2) Θα σου δώσω στην τηλεόραση ίσο χρόνο με μένα και τη Ν.Δ. Και  3) Θα πάρω αστυνομικά μέτρα για την ψηφοφορία. (Είχε γίνει ήδη η πρώτη και είχαν βρεθεί δύο λευκά...).

Ας δούμε αυτά τα σημεία σήμερα κάτω από το φως των τελευταίων γεγονότων. Ποιος θα διαφωνήσει τώρα ότι μας βοηθούν να μελετήσουμε καλύτερα τη νοοτροπία της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ που μόνο μια λέξη μπορεί ίσως να τη χαρακτηρίσει σωστά; Η λέξη αδίστακτη; Μας έφεραν γαλάζια ψηφοδέλτια στη Βουλή. Η αστυνόμευση, η ομαδοποίηση, η αγελαδοποίηση ιδιαίτερα στο χώρο της Βουλής είναι στοιχείο απαράδεκτο και τελικά επικίνδυνο. Αν το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούσε να ελέγξει με τρόπο δημοκρατικό τους βουλευτές του τότε να το αφήσουμε να βγάλει μόνο του τα κάστανα από τη φωτιά. Κάποιο όφελος θα χαμε κι εμείς. Από την άλλη μεριά άρχισε και η επιχείρηση “εξόντωσης του Εσ”... Όμως τι σημαίνει να φτύνεις ξαφνικά εκεί που έγλειφες; δεν είναι δείγμα απροκάλυπτου πολιτικού και ηθικού αμοραλισμού; Κι εμείς θα πρέπει να το δεχόμαστε και να το επικροτούμε  επειδή σ' αυτή τη περίπτωση  θίγει κάποιους αντιπάλους μας; δεν σκεφτόμαστε όμως ότι  ο ίδιος αμοραλισμός μπορεί να έχει σαν θύμα και μας τους ίδιους; Όπως κι έγινε;

Ζητάει το λόγο ο Μητσοτάκης να μιλήσει. Τι λείπει από την Βουλή; Βασικά ο διάλογος. Ποιος φοβάται το διάλογο; Το ΠΑΣΟΚ. Ο Πρόεδρος της Βουλής δεν δίνει το λόγο στον Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Ποια θα πρέπει να ήταν η θέση του κόμματος; Κατά τη γνώμη μου να μιλήσουν όλοι. Κι εμείς. Όμως όταν ο Πρόεδρος της Βουλής καλεί το σώμα να αποφασίσει αν θα πρέπει να μιλήσει ο αρχηγός  της Αντιπολίτευσης, πράγμα πρωτοφανές τότε με τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που παρουσιάζουν θέαμα αγέλης σηκώθηκαν και οι βουλευτές του Κόμματός μας. Εγώ αγαπητοί σύντροφοι δεν σηκώθηκα και δέχτηκα την παρατήρηση του σ. Χαρίλαου που με αγριοκοίταξε. Ήταν ίσως η μοναδική φορά που αναγκάστηκα να πω τη γνώμη μου  με τρόπο κραυγαλέο... Θάθελα να  γνώριζα τι σκέφτεται σήμερα η ηγεσία του κόμματος γι' αυτή τη σύμπλευση  που εξακολούθησε και στην τρίτη ψηφοφορία.

Πρότεινα τότε και παρακάλεσα το σ. Καλούδη να παρέμβει όμως δεν εισακούσθηκα. Να παρέμβει γιατί; Μπαίνοντας στην αίθουσα τυφλώθηκα από τους προβολείς. Είδα κάμερες στραμμένες επάνω στους βουλευτές. Και σαν πολίτης αισθάνθηκα μειωμένος. Ντροπιασμένος. Ήταν για μένα μια ώρα εξευτελισμού της Βουλής, των βουλευτών, των πολιτών. Απαράδεκτο... Η ανοχή ή και ακόμα χειρότερα η συνενοχή μας σε τέτοιες αχαρακτήριστες μεθόδους μείωνε κατά τη γνώμη μου το ίδιο το κύρος του κόμματος που πρέπει σε κάθε στιγμή να υπερασπίζεται στην αξιοπρέπεια του κάθε πολίτη. Πόσο μάλλον του βουλευτή. Εδώ εφαρμόστηκε 100% το “ ο σκοπός αγιάζει τα μέσα...”... Όμως ποιος σκοπός; Κι αυτό είναι το πιο τραγικό για μας αγαπητοί σύντροφοι. Γιατί ο σκοπός εξυπηρετούσε αποκλειστικά και μόνο το ΠΑΣΟΚ. Και όχι μόνο δεν ήταν και δικό μας αλλά ο σκοπός αυτός είχε σαν αμέσως επόμενο στόχο του εμάς το ΚΚΕ. Πράγματι ευθύς μόλις πήρε την ψήφο μας το ΠΑΣΟΚ το ίδιο αχάριστα, αδίστακτα στράφηκε εναντίον μας. Τα υπόλοιπα σας είναι γνωστά.

Τρίτον: Δεν συμφώνησα ποτέ ούτε τώρα με τις εκτιμήσεις του Κόμματος τις σχετικές με τις υπερεξουσίες του Προέδρου. Υπήρχαν δύο σκέλη διαφωνίας: ως προς την ουσία, είδαμε τόσες και τόσες φορές τις αστικές κυβερνήσεις να κουρελιάζουν τους ίδιους τους νόμους που οι ίδιοι ψήφισαν όταν είδαν ότι δεν τους βολεύουν. Και σε ανάγκη να τους καταργούν. Θέλω να πω ότι εκείνο που θα πρέπει κύρια να βαραίνει στη σκέψη μας είναι ο συσχετισμός δυνάμεων. Να που οι υπερεξουσίες υπήρχαν και ο Καραμανλής δεν τις μεταχειρίσθηκε. Θα μπορούσε όμως κάλλιστα να συμβεί και το αντίθετο. Δηλαδή χωρίς τις τυπικές υπερεξουσίες να παρέμβει στηριζόμενος σ' ένα ευνοϊκό για κείνον συσχετισμό δυνάμεων αν έκρινε ότι το οικοδόμημα για το οποίο είχε παλέψει κινδύνευε να  καταστραφεί...

Στην ουσία υπάγεται επίσης και το θέμα των υπερεξουσιών του πρωθυπουργού. Συμφωνούμε να φύγουν οι υπερεξουσίες από τον Πρόεδρο (που εκλέγεται τουλάχιστον με το 50%). Και να πάνε στον πρωθυπουργό (που εκλέγεται με 42%). Και μάλιστα όχι σε όποιον-όποιον άλλα στον Ανδρέα Παπανδρέου με τόσα και τόσα δείγματα αλαζονείας αυταρχισμού, συγκεντρωτισμού και πολιτικού αμοραλισμού. Διερωτώμαι ακόμα “γιατί το κάναμε αυτό;”. Μήπως για να μας εκτιμήσουν οι μάζες; Να μη χάσουμε τους “λογικούς” εκλογείς μας; Να όμως που τους χάσαμε. Και καλά που ήρθαν οι νέοι να μας ψηφίσουν ειδεμή η πληρωμή από τους “συνετούς” για τη “συνέπεια” που δείξαμε ακολουθώντας πιστά τις τελευταίες επιλογές του ΠΑΣΟΚ (για να μην φορτωθούμε την “κρίση” δηλαδή τις παρενέργειες των εκλογών) θα ήταν πάρα πολύ βαριά για το κόμμα...

Ακόμα και αν συμμετείχαμε στην εκλογή του νέου Προέδρου αυτό δεν μέτρησε μέσα στο λαό. Τουλάχιστον εκλογικά. Όπως δεν μέτρησε η συνεισφορά μας στην αλλαγή ενός άρθρου του Συντάγματος γεγονός που τελικά  -παρ' όλες τις διαμαρτυρίες μας γιατί δεν άλλαξαν και ορισμένα άλλα- βοηθά να φανεί εξ αντικειμένου ότι κοπτόμεθα για ένα Σύνταγμα ραμμένο και κομμένο στα μέτρα άλλων και που εμείς -μαζί με το ΠΑΣΟΚ- το καταψηφίσαμε...

Κλείνοντας το θέμα αυτό νομίζω ότι αν πατούσαμε πόδι σε όλα αυτά (Πρόεδρος – Σύνταγμα) και παλεύαμε για να γίνει σεβαστός και παραδεκτός και από το ΠΑΣΟΚ ο ρόλος του κόμματος καθώς και οι όροι μας σχετικά με το Σύνταγμα και την αναλογική που η φύση των πρωθυπουργικών υπεραξιών την κάνει περισσότερο από ποτέ αναγκαία πιστεύω ότι θα βγαίναμε κερδισμένοι. Θα είμαστε στο κέντρο μέσα στην εκλογική διαμάχη. Και εμείς και τα προβλήματα που θέτουμε. Και εν πάση περιπτώσει είναι πολύ διαφορετικό αν ο Ανδρέας πει στην υπερεξουσία “λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να προχωρήσω χωρίς τη συγκατάθεση του ΚΚΕ” ή το άλλο. Δηλαδή: “Αυτούς τους έχω στην τσέπη μου, θα με ακολουθήσουν έτσι κι αλλιώς... Μείνετε ήσυχοι...” Είναι εύλογο νομίζω το ερώτημα που μπορεί να μου υποβληθεί “ Και ποια είναι η πολιτική που προτείνεις ;” Δεν υπάρχει δυστυχώς απάντηση σε αυτό. Γιατί δεν υπάρχει κάποια ετοιμοπαράδοτη “πολιτική”. Θεώρησα εν τούτοις χρήσιμο να σας υποβάλω  μια σειρά σκέψεις επάνω σε ορισμένα  καίρια προβλήματα.

1. Η θέση μας μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Ο διεθνισμός, η διεθνιστική μας διάσταση αποτελεί θάλεγα τον πυρήνα για τη θεωρία και τη δράση μας. Αυτή η διάσταση του διεθνιστικού μας χαρακτήρα μπορεί να εκφράζεται από τις τοποθετήσεις μας στα καίρια προβλήματα. (Ειρήνη, Αφοπλισμός, Αλληλεγγύη). Όμως δεν ολοκληρώνεται μόνο μέσα σ' αυτές και μ' αυτές τις παρεμβάσεις. Το βασικό μας χρέος είναι να περνάμε καθημερινά αυτή την ποιότητα  μέσα στο λαό.

Όχι μόνο σα σύνθημα αλλά σα λογικό και, αναπόφευκτο συμπέρασμα από την ανάλυση αντιμετώπισης όλων των προβλημάτων κάθε μορφής, μεγέθους, σημασίας και περιεχομένου. Με άλλα λόγια η βασική αντίθεση της παγκόσμιας κοινωνίας “σοσιαλισμός-καπιταλισμός” να είναι πανταχού και πάντοτε παρούσα, ώστε να γίνεται τελικά η λυδία λίθος προκειμένου να κρίνει ο λαός τις πολιτικές και τις παρατάξεις που τις προτείνουν.

Στην πολιτική πρακτική η διεθνιστική μας διάσταση αν και όπου εκφράζεται αποτελεί το σημείο διαχωρισμού μας από κάθε άλλη δύναμη που διεκδικεί του τίτλους και τις περγαμηνές τις Αριστεράς. Είναι με άλλα λόγια το διαβατήριό μας στο λαό για μια άλλης ποιότητα κοσμοθεωρία. Αυτής που εξασφαλίζει τις κοινωνικές σχέσεις με τη νέα ποιότητα. Δηλαδή φτάνουμε στην καρδιά του προβλήματος που θα πρέπει να απασχολεί το λαό: Η ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.

2. Η ΝΕΑ Κοινωνία χτίζεται επάνω στη σύγχρονη κοινωνία. Να μην υποτιμάμε τις κατακτήσεις και προπαντός τη δυναμική της κοινωνίας που ζούμε... Αν την υπολογίσουμε με μαθηματικούς όρους μπορούμε να βρούμε επακριβώς τα μεγέθη με τα οποία κινείται σε όλους του τομείς. Επομένως έχουμε να αντιμετωπίσουμε δύο βασικά προβλήματα. Πρώτον ότι οι πολιτικές μας προτάσεις -για όλο το κοινωνικό φάσμα- όχι μόνο θα πρέπει να παίρνουν υπ' όψη τους τα μεγέθη, την ποιότητα με μία λέξη τη δυναμική της σύγχρονης κοινωνίας αλλά και όλες τις πρωτογενείς της αλλαγές. Και δεύτερον. Η πολιτική και κοινωνική μας ανάλυση και κριτική να γίνονται από τη σκοπιά ενός μοντέλου φιλοσοφίας και σκέψης που να προπορεύεται σε δυναμική σε περιεχόμενο ζωής και σε μορφές κοινωνικών σχέσεων και κοινωνικής δράσης του τρόπου ζωής όπως τον βιώνει καθημερινά ο μέσος εργαζόμενος.

3. Για το μοντέλο. Το καλύτερο υπόδειγμα είναι το ίδιο το κόμμα. Τα μέλη και τα στελέχη του. Η κοινωνική τους ακτινοβολία και δράση. Έπειτα πως μας βλέπουν από έξω... Οι λειτουργίες ανάμεσα στα μέλη και τα στελέχη, στην ηγεσία και τις οργανώσεις αποκαλύπτουν τη νοοτροπία του κόμματος στην αντίληψή του για τις μεθόδους διακυβέρνησης.

Η νέα ποιότητα στις κοινωνικές σχέσεις -που είναι η βάση του μοντέλου- αρχίζει μέσα στην κομματική ζωή. Καθρέφτης αυτής της ποιότητας τα έντυπα του κόμματος και η κάθε φορά πολιτική στο μαζικό κίνημα. Τα συνδικάτα. Τους φοιτητές. Τα πολιτικά κόμματα. Κάθε κομμουνιστής είναι αυτόματα προπαγανδιστής του μοντέλου, δηλαδή του ιδεώδους.

Παλιά το μοντέλο, στην πράξη, ήταν η Σοβιετική Ένωση. Σήμερα δεν μπορεί να είναι μόνο αυτή. Είναι και αυτή. Όμως όπως πάντα σε κάθε χώρα οι κομμουνιστές θα πρέπει να προτείνουν το δικό τους μοντέλο. Αντίθετα τα απ' ότι πιστεύεται γενικά η σύγχρονη τεχνολογική ανάπτυξη μας διευκολύνει. Γιατί από τη μια μεριά οξύνει και βαθαίνει τις ταξικές αντιθέσεις, ενώ απ' την άλλη δημιουργεί ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για το πέρασμα στο Σοσιαλισμό.

4. Εμείς και η Ευρώπη. Τα εθνικά σύνορα εμποδίζουν το κεφάλαιο στη φάση ανάπτυξης που διανύει. Γι' αυτό και τα καταργεί με χίλιους δύο τρόπους. Η ΕΟΚ είναι ένας απ' αυτούς. Το Κεφάλαιο βλέπει και δρα σε ηπειρωτικά ακόμα και σε παγκόσμια μεγέθη. Πίσω από την πρόσοψη των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, κρύβεται η αληθινή αποστολή της ΕΟΚ. Δηλαδή η ανταλλαγή πείρας, η ανακάλυψη νέων μεθόδων και ο συντονισμός δράσης των εκπροσώπων του κεφαλαίου. Αυτή είναι η πραγματικότητα μέσα στην οποία μπήκε η χώρα μας. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι του κεφαλαίου, Συντηρητικοί και Σοσιαλδημοκράτες διαχειρίζονται με τον καλύτερο τρόπο την πολιτική αυτή με κύριο όπλο τη συνεργασία των τάξεων σε βάρος του βιομηχανικού και αγροτικού προλεταριάτου. Όταν λοιπόν μιλάμε για σύγχρονη καπιταλιστική τακτική θα πρέπει να την εννοούμε και να την αντιμετωπίζουμε στο μεγαλύτερό της ύψος. Δηλαδή της Ευρώπης. Δεν ξέρω πως μπορούμε να το πετύχουμε αυτό. Μου κάνει εντύπωση πάντως το γεγονός  ότι έως σήμερα δεν είδαμε μία συνάντηση των ΚΚ των χωρών της ΕΟΚ. Η άποψή μου είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει σε μόνιμη βάση ένα συμβούλιο εκπροσώπων που κατά το πρότυπο των αντιπάλων μας θα ανταλλάσσει πείρα, θα ανακαλύπτει νέες μεθόδους και θα συντονίζει των Ευρωπαίων κομμουνιστών. Φυσικά όταν και το ΠΑΣΟΚ έλεγε μαζί μας έξω από την ΕΟΚ το σύνθημα ήταν ρεαλιστικό. Σήμερα μόνο σαν μέσο ζύμωσης και κριτικής μπορεί να υπάρχει. Όμως παράλληλα -για να μη μείνουμε πίσω από την πραγματικότητα- θα πρέπει μάλλον να πάμε πιο μπρος μιας και το μοντέλο μας δεν μπορεί να αγνοήσει ούτε τη θέση της χώρας μας μέσα στην Ευρώπη ούτε προ παντός την επιρροή της Ευρώπης -από κάθε άποψη- μέσα στη χώρα μας. Οι χιλιάδες Έλληνες μετανάστες που επιστρέφουν, οι χιλιάδες φοιτητές, οι τουρίστες που πάνε κι έρχονται, μαζί με τις μονόπλευρες  οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις -πέρα από την ΕΟΚ- δημιουργούν μια ντε φάκτο κατάσταση. Δεν είναι λιγότερη η επίδραση και της ελληνικής ιντελιγκέντσιας του ελληνικού τύπου της ραδιοτηλεόρασης. Όλα αυτά θα πρέπει να τα λάβουμε υπόψη μας.

Τελικά δημιουργούν αυτό που λέμε το στίγμα της σύγχρονης συμπεριφοράς για τη ζωή, τη σκέψη, την κοινωνική συμπεριφορά.Αν θέλουμε μάλιστα να τα αλλάξουμε, τότε ακόμα πιο πολύ θα πρέπει να πατήσουμε γερά επάνω τους: για να πάρουμε επαφή και να μας καταλάβουν. Είναι η πραγματικότητα. Με το να την αγνοείς στο όνομα μιας δήθεν ιδεολογικής καθαρότητας απλώς την χάνεις.

5. Για την Κύπρο και την Τουρκία. Η Κύπρος είναι μια ξεχωριστή και ιδιόμορφη χώρα. Το ΑΚΕΛ αντανακλά πιστά αυτές τις ιδιομορφίες. Είναι σταθερά εδώ και δεκαετίες η πρώτη πολιτική δύναμη με ιδιαίτερη επίδραση στο συνδικαλιστικό και συνεταιριστικό κίνημα. Από την άλλη πλευρά η Κύπρος -λόγω της στρατηγικής της θέσης- είναι κέντρο διεθνών δολοπλοκιών. Έτσι το ΑΚΕΛ βρέθηκε και βρίσκεται μπροστά σε κρίσιμα προβλήματα, κρίσιμες καταστάσεις. Όμως η Κύπρος δεν έχει να λύσει μόνο τα προβλήματα που της θέτει ο διεθνής ιμπεριαλισμός. Μεγάλη πληγή για τη μεγαλόνησο είναι οι συνεχείς παρεμβάσεις της Ελλάδας, των πολιτικών της και των κυβερνήσεών της. Με αποκορύφωμα το χουντικό πραξικόπημα. Η συνεργασία του ΑΚΕΛ με τον Κυπριανού υπήρξε ένα επίτευγμα που άνοιγε ευνοϊκές προοπτικές σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στις σχέσεις με τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό. Η παρέμβαση του Ανδρέα Παπανδρέου, εκδηλώθηκε βέβαια, ωμά και χωρίς προσχήματα ματαιώνοντας μια ακόμη ευκαιρία να προσεγγίσουμε τη λύση.

Άμεσο αποτέλεσμα της παρατεινόμενης κρίσης στην Κύπρο είναι η κρίση στις σχέσεις μας με την Τουρκία. Είναι περιττό να υπογραμμισθεί η σημασία της κρίσης αυτής. Ιδιαίτερα σε σχέση με τις Ένοπλες Δυνάμεις, το ΝΑΤΟ, τις βάσεις, το Αιγαίο και κυρίως τον κρατικό προϋπολογισμό. Θα έλεγα ότι υπάρχει μια γιγαντιαία εθνική εκκρεμότητα. Άραγε γιατί; μας ωφελεί όμως μια τέτοια κατάσταση; Ασφαλώς όχι. Έτσι νομίζω ότι η δική μας παρέμβαση για Κύπρο, Αιγαίο, Τουρκία, Εθνική Πολιτική, Προϋπολογισμός πρέπει να αναβαθμισθεί. Δεν μπορώ να γνωρίζω ποιες είναι οι σχέσεις μας με το ΑΚΕΛ. Δηλαδή τι μορφή έχουν. Υποθέτω ότι θα πρέπει να υπάρχει διαρκής επαφή. Ίσως ένα κοινό γραφείο που σε ορισμένες περιπτώσεις να διευρύνεται με τη συμμετοχή των Τούρκων κομμουνιστών.

Πρέπει ακόμα να υπάρξει μια πλήρης ολοκληρωμένη πρότασή μας για τα προβλήματα Κύπρος, Τουρκία, Αιγαίο που όμως να εκλαϊκευτεί και να συνδυαστεί με τον προϋπολογισμό και την πολιτική ουδετερότητας. Να γίνει κύριος μοχλός ζύμωσης μέσα στο λαό. Κεντρικό σημείο κριτικής στην κυβερνητική πολιτική. Και φυσικά το θεμέλιο για τη διάταξή μιας ΑΛΛΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

6. Η άλλη Εθνική Πολιτική. Τα συνθήματα ΕΞΩ-ΕΞΩ και ΕΞΩ παραμένουν μετέωρα εφ' όσον δεν συνοδεύονται από μια ρεαλιστική και πειστική πρόταση για το θετικό μέρος της πρότασής μας. Ο Λαός ρωτά “Ναι, θα φύγουμε από ΝΑΤΟ και ΕΟΚ. Θα φύγουμε από τη Δύση. Και που θα πάμε; Και πως θα πάμε εκεί που θα πάμε; Και άραγε μπορούμε να πάμε εκεί που θα πάμε; Και το κυριότερο θα μας αφήσουν να πάμε;” Καυτά ερωτήματα στα οποία δεν υπήρξε ακόμα από την πλευρά μας ολοκληρωμένη και προπαντός πειστική απάντηση-πρόταση. Αν δεν υπήρξε όμως από την μεριά μας νομίζω ότι γνωρίζουμε την επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται από το καφενείο έως το Πανεπιστήμιο και τους διαδρόμους της Βουλής σχετικά με τα θέματα αυτά... Άλλωστε ο κύριος λόγος που το ΠΑΣΟΚ έγινε αυτό που έγινε είναι γιατί ο “προοδευτικός” κόσμος διαπίστωσε ότι το κόμμα αυτό συνδυάζει την “πρόοδο” με το δόγμα “μη θίγετε τα κακώς κείμενα” γιατί... καίνε! Κι αυτό γιατί έχει πειστεί  ότι τα ΕΞΩ-ΕΞΩ και ΕΞΩ κανείς δεν τα πιστεύει. Ούτε το ΠΑΣΟΚ αλλά ούτε και το ΚΚΕ... Αυτή είναι η αλήθεια μέσα στο λαό και θα απορήσω πολύ αν μου πείτε ότι το κόμμα έχει άλλες πληροφορίες...

Η πραγματικότητα είναι ότι με τα συνθήματα αυτά προτείνουμε αλλαγή πορείας κατά 180 μοίρες. Γύρω μας τα υπόλοιπα έθνη είναι “τακτοποιημένα”. Άλλα στο ΝΑΤΟ -άλλα στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας- και τα λεγόμενα τριτοκοσμικά που η ζωή δείχνει ότι κι αυτά συνδέονται ή εξαρτιόνται από τους δύο πόλους. Δηλαδή τη βασική αντίθεση της παγκόσμιας κοινωνίας – όπως την είδαμε στην αρχή.

Στην πράξη έχουμε μόνο δύο κράτη στην Ευρώπη με κάποιας μορφής ουδετερότητα: την Φινλανδία και την Αυστρία (ίσως και τη Σουηδία). Φυσικά και τα τρία κράτη είναι τουλάχιστον οικονομικά προσδεμένα στο καπιταλιστικό σύστημα. Όμως ιδιαίτερα η Φινλανδία προσπαθεί κάποια ισορροπία ανάμεσα στους δύο πόλους...

Για μένα αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό το γεγονός ότι δεν έχουμε ακόμα προβάλλει – εξετάσει αυτά τα μοναδικά μοντέλα δεδομένου ότι ο Λαός σταθερά μας αποκρούει με το επιχείρημα ότι “Δεν μπορεί να γίνει γιατί ουδετερότητα δεν υπάρχει πουθενά”. Θα μου πείτε “Ζητάμε μήπως τη Φινλανδοποίηση;” Τότε τι ζητάμε; Ας πούμε ότι οι Αμερικάνοι μας κάνουν τη χάρη και μας απαλλάσσουν από τη διπλή παρουσία τους (ΝΑΤΟ-ΒΑΣΕΙΣ) και επίσης οι Ευρωπαίοι μας διώχνουν (ή φεύγουμε) από την ΕΟΚ... Φυσικά  Λαός βάζει το ερώτημα αν και πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Όμως θεωρώ ότι ακόμα πιο βασικό ερώτημα είναι “Τι θα γίνει μετά;”. Γιατί ο λαός μας δεν μπορεί να φανταστεί τη χώρα μας έξω από αυτά α δεσμά! Αυτό είναι το καταπληκτικό. Και θα πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Άλλωστε η διατηρούμενη εκκρεμότητα με την Τουρκία στοχεύει βασικά στη συντήρηση αυτή της ψυχολογίας της εξάρτησης που είναι διάχυτη μέσα στο λαό μας. Θα πρόσθετα εδώ ότι το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα εκφράζει με τρόπο δραματικό την έκταση αυτής της θεμελιωμένης ψυχολογίας τόσο από την προπαγάνδα της Δεξιάς όσο προπαντός και του ΠΑΣΟΚ που στόχευε στον εγκλωβισμό των ψηφοφόρων της Αριστεράς που στο βάθος δεν φοβούνται τόσο τη “Δεξιά” όσο μια “νέα περιπέτεια”. Έτσι ονομάζεται δυστυχώς από τους ψιθυριστές η Εθνική μας Ανεξαρτησία.

Υπήρξε μεγάλη παράλειψη νομίζω από την πλευρά της ΚΕ του Κόμματος ότι στο διάστημα 1974-81 δεν επιχείρησε να “στριμώξει” την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ώστε να ξεκαθαρίσει μπροστά στο λαό τις πραγματικές της προθέσεις γύρω απ' αυτά τα ΜΕΓΙΣΤΑ εθνικά προβλήματα. Του επέτρεψε έτσι να τα καπηλεύεται και τελικά με τη μέθοδο της κομματικής τους “εμπορευματοποίησης” να εκφυλίσει τη σημασία τους μέσα στους οπαδούς του που στο τέλος μπήκαν κι αυτοί στο νόημα... Έτσι το επίπεδο της πολιτικής προβληματικής κατέρρευσε (και αντάξια έκφρασή της αποτελεί σήμερα η Αυριανή). Κι αυτό γιατί αποδείχτηκε ότι μπορεί ο καθένας να μεταχειρίζεται τα ιδανικά της Αριστεράς και εν προκειμένω τους τρεις βασικούς στόχους για την εθνική ανεξαρτησία δίχως να ελέγχεται ούτε από το κόμμα του εργαζόμενου λαού, το ΚΚΕ, με τρόπο που να υποχρεωθεί να δεσμευτεί μπροστά στο λαό μέσα στα 7 χρόνια; που διάρκεσε η τελευταία φάση της εκλογικής εφόδου του ΠΑΣΟΚ για την εξουσία...     

Κατά τη γνώμη μου σ' αυτή την περίοδο που συνυπάρχουν σε όλη την Ελλάδα τα τρία ΕΞΩ με κόκκινα και πράσινα γράμματα έπρεπε να τίθεται κάθε μέρα από το κόμμα μας το ερώτημα στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ “Συμφωνούμε. Αλλά πώς;” Φοβάμαι ότι αφήσαμε για πολύ μεγάλο διάστημα το λαό μας να πιστέψει στις υποσχέσεις του ΠΑΣΟΚ δίχως όπως είπα να προσπαθήσουμε επίμονα και συστηματικά να το υποχρεώσουμε να αποκαλύψει τις αληθινές του προθέσεις. Δεν είναι όμως μόνο αυτή η αρνητική πλευρά. Χάσαμε ακόμα μιαν ανεπανάληπτη ευκαιρία να μεταβάλλουμε την απλή συνθηματολογία σε μια τεράστια πολιτική ζύμωση μέσα στο λαό με στόχο να διευκρινισθούν και από το ΠΑΣΟΚ αλλά και από μας το πώς τα συνθήματα θα μπορέσουν να γίνουν πράξη. Τότε θα ήταν υποχρεωμένος νομίζω ο Ανδρέας -μπροστά στη δική μας συνεχή πρόκληση- να μπει στο δρόμο μιας έρευνας -συλλογιστικής- προβληματισμού και αναζήτησης για τη εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας που πιθανόν να τον οδηγούσε κι αυτόν σε θετικές λύσεις...

7. Οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Από τα παραπάνω φαίνεται η άμεση σύνδεσή τους με το εθνικό πρόβλημα – πρέπει να δείξουμε στο λαό με χειροπιαστά στοιχεία ότι θα ζει με γιατροσόφια εφ' όσον δεν θεραπεύεται το κακό στη ρίζα του. Έτσι θα φανεί ότι η ουδέτερη εθνική πολιτική (που επίσης θα δείξουμε ότι είναι εφικτή) είναι το μοναδικό κλειδί που ανοίγει την πόρτα της οικονομικής και κοινωνικής άνθισης και εξέλιξης. Κυπριακό, σχέσεις με την Τουρκία, ξένη εξάρτηση αποτελούν ταφόπετρες πάνω στην κοινωνική μας πρόοδο. Ειδικά για τη σχέση μας με την Τουρκία θα πρέπει, πιστεύω να μιλήσουμε τόσο με τόλμη και φαντασία όσο φυσικά και με ρεαλισμό. Υπάρχει βέβαια το μέγα εμπόδιο – η χούντα του Εβρέν. Όμως η πολιτική μακροπρόθεσμα χαράζεται με βάση τα αμοιβαία συμφέροντα των λαών. Έτσι θα μιλήσουμε και μεις. Τι συμφέρει στους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας; Έτσι θα πούμε την άποψή μας για την ανεξαρτησία της Κύπρου με τη δίκαιη συνύπαρξη των δύο εθνοτήτων. Θα πούμε τι πιστεύουμε για το Αιγαίο χωρίς φόβο να κατηγορηθούμε (από ποιον άλλον;Τον Ανδρέα)  ότι είμαστε... τουρκόφιλοι αν εκθέσουμε την άποψή μας για τα δικαιώματα και των Τούρκων... Κι από κει και πέρα τεράστιες μπορεί να είναι οι προοπτικές συνεργασίας όσο μεγάλα μπορεί να είναι τα αμοιβαία πάσης φύσεως οφέλη... Γιατί είναι πραγματικά παράλογο να έχουμε Κοινή Αγορά με την... Ιρλανδία και να βρισκόμαστε στα μαχαίρια με τη γειτονικότερη χώρα – μαζί με τις βαλκανικές. Πιο πέρα από ένα πρόγραμμα συνεργασίας θα έβλεπα και την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών προς την πλευρά σ' αυτή τη φάση των προοδευτικών τουρκικών δυνάμεων όμως με τρόπο που να βάζει σε πρώτο πλάνο την προπαρασκευή για μια όλο και πιο στενή συνεργασία ανάμεσα στους δύο λαούς μας.

Και δεν είναι τυχαίο που έβαλα το θέμα Τουρκία στην παράγραφο για την οικονομική πολιτική δεδομένου ότι σήμερα Τουρκία ίσον το 20% του Ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού. Φυσικά εμείς ξέρουμε  -όμως το ξέρει και ο λαός;- ότι ο “κίνδυνος εξ' Ανατολών” χρησιμοποιείται από το ΝΑΤΟ τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ για να πηγαίνει ο ιδρώτας του Λαού (προϋπολογισμός) στις στρατιωτικές κάποτε δαπάνες, για τον “κίνδυνο από βορρά”, τώρα για τον “κίνδυνο εξ' ανατολών”, δηλαδή για να εξυπηρετούν την στρατηγική του ΝΑΤΟ.

Γίνεται φορτική, πράγματι η επιμονή μου σχετικά με τον προϋπολογισμό. Ίσως δεν κατόρθωσα να είμαι όσο πρέπει πειστικός. Φυσικά δεν το αντιμετωπίζω στην οικονομίστικη καθαρά σημασία του. Όμως αυτό το θέμα για μένα είναι η καρδιά αν υποτεθεί ότι όλες οι διαταξικές και διαπροσωπικές σχέσεις μέσα σε μια δοσμένη κοινωνία αποτελούν το σώμα. Γιατί εκεί καθορίζεται “το από που” παίρνει το κράτος τα λεφτά ή μάλλον από “ποιους”. “Και σε ποιους και για ποιους” τα μοιράζει. Με άλλα λόγια ο ταξικός χαρακτήρας της εξουσίας καθρεφτίζεται πιστά μέσα σ' αυτές τις δύο επιλογές. Για να θυμηθούμε τους μεγάλους μας φιλοσόφους και παραφράζοντάς τους θάλεγα ότι “καπιταλισμός όπως και σοσιαλισμός ίσον τα ποσοστά του κρατικού προϋπολογισμού”. Αν αύριο γινόμαστε κυβέρνηση μέσα στις σημερινές συνθήκες και θα έπρεπε σαν πρώτο βήμα (δηλαδή να μπούμε στη θέση του ΠΑΣΟΚ) να προτείνουμε μια σταδιακή αλλά ριζική αναδιάρθρωση του κρατικού προϋπολογισμού τότε τι θα κάναμε;

Ε, λοιπόν αυτό προτείνω να το πραγματοποιήσουμε και να το προτείνουμε σαν αντιπολίτευση. Γιατί από την άλλη μεριά μια τέτοια προσπάθεια θα μας οδηγήσει να μελετήσουμε καλύτερα -πιο σύντομα, πιο πρακτικά- τόσο το τι γίνεται σήμερα μέσα στην ελληνική κοινωνία όσο και ποιός είναι και πως λειτουργεί αυτός ο Μινώταυρος της ελληνικής κοινωνίας που είναι ο υπερφυσικός κρατικός τομέας (συμπεριλαμβάνονται και οι ένοπλες δυνάμεις).

Ποια είναι η ακριβής στρωματική διάρθρωση στην Ελλάδα σήμερα; Ποιες τάξεις εκμεταλλεύονται ποιες; Ή μάλλον ποιοι εκμεταλλεύονται ποιους; Όχι γενικά και αφηρημένα αλλά συγκεκριμένα. Τι  σημαίνει, παραοικονομία, πώς και για ποιους λειτουργεί; Ποιες είναι σήμερα ταξικά οι επαναστατικές δυνάμεις μέσα στην ελληνική κοινωνία πέρα από το εργατικό προλεταριάτο; Που είναι πόσο; Άραγες πόσες εργατικές οικογένειες δεν έχουν ένα δεύτερο ή και ένα τρίτο μισθό-μεροκάματο; Με συγχωρείτε αν μιλώ απλά για πράγματα που σας είναι γνωστά. Όμως αν θέλετε σαν μια γενική αίσθηση έχω την εντύπωση ότι κάτι συμβαίνει, κάτι γίνεται, θάλεγα στα μουλωχτά μέσα στα βάθη, τα μήκη και τα πλάτη της ελληνικής κοινωνίας. Υπάρχουν σημάδια που δεν κρύβονται για μια οικονομική συμπεριφορά από τα πιο απίθανα στρώματα του λαού που δεν τα δικαιολογεί η αφηρημένη και γενικόλογα ταξική ανάλυση. Κι αυτό το γεγονός ασφαλώς εκφράζεται επίσης στο τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα. Δηλαδή ένας μεγάλος -ίσως και πολύ μεγάλος- αριθμός ψηφοφόρων που τους εκφράζει ο νόθος χαρακτήρας της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ γιατί και οι δύο ανήκουν σε μια νόθα κοινωνική-ταξική κατάσταση που τους δημιουργεί μια αντίστοιχη πολιτική συνείδηση και συμπεριφορά.

Όμως και έτσι αν είναι τα πράγματα τελικά υπάρχει κάποια άλλη τάξη- αυτή είναι πεντακάθαρη η ελληνική ολιγαρχία- που εκμεταλλεύεται αυτή τη νόθα κατάσταση, για να εδραιώνει και να βαθαίνει την κυριαρχία της. Πράγμα που σημαίνει ότι κι αυτοί που νομίζουν ότι “τη βγάζουν” ίσως μ' ένα αυτοκίνητο ή μια έγχρωμη τηλεόραση εξακολουθούν να είναι θύματα της ίδιας απαράλλαχτης εκμετάλλευσης. Δεν έχουμε παρά να δείξουμε εδώ τα τεράστια κέρδη της ολιγαρχίας -ξένης και ντόπιας- τις κολοσιαίες δαπάνες που μέσω του όρου “κρατικές δαπάνες” πάνε κι αυτές σε ένα μεγάλο μέρος στα ίδια ταμεία της ολιγαρχίας. Δηλαδή αντί η σύγκριση να γίνεται με το “τι είχαμε χτες και τι έχουμε σήμερα” θα πρέπει να γίνεται με το τι θα μπορούσαμε να έχουμε αν εφαρμοζόταν μια άλλη εθνική-οικονομική και κοινωνική πολιτική...

Με άλλα λόγια τώρα που έχουμε πια κι εμείς τους ρεφορμιστές στην εξουσία θα πρέπει να ξέρουμε ότι αυτοί είναι δάσκαλοι στο να κουκουλώνουν, να εξωραΐζουν , να απαλύνουν ή να ξεστρατίζουν (να αποπροσανατολίζουν) τις ταξικές αντιθέσεις για να προλαβαίνουν τις ταξικές συγκρούσεις. Ας μην υποτιμούμε τα αποτελέσματα από μια τέτοια πολιτική. Εκατομμύρια και εκατομμύρια ευρωπαίοι εργάτες, με τεράστια συνδικαλιστική ακόμα και επαναστατική πείρα, όχι μόνον δεν μπορούν να συνέλθουν αλλά πάνε από το κακό στο χειρότερο και μαζί τους και πολλά έμπειρα κομμουνιστικά κόμματα. Η ΚΕ του κόμματος άργησε πολύ να πεισθεί για τον καθαρά ρεφορμιστικό χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ. Τώρα θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να αντιμετωπίσουμε δραστικά την πολιτική του ιδιαίτερα στον εθνικό και στον κοινωνικό τομέα.

Αυτές όλες οι πρωτεϊκές μεταμορφώσεις του Ανδρέα από το '74 και δω. Η προσοχή του να αποφύγει και τη λέξη σοσιαλδημοκρατία. Ο αριστερισμός του... κλπ.κλπ. Δείχνουν  πόσο πολύ μας υπολόγιζε  και πόσο φοβόταν μήπως το ΚΚΕ του έβαζε έγκαιρα τη ταμπέλα “ΠΡΟΣΟΧΗ ΡΕΦΟΡΜΙΣΤΗΣ” που θα του έκοβε τότε τα πόδια.. Σήμερα δεν φτάνει δυστυχώς μόνο να το βαφτίσουμε έτσι ή αλλιώς. Σήμερα πρέπει να αποδείξουμε στον ίδιο το λαό, να οδηγήσουμε το λαό για να το διαπιστώσει ο ίδιος με τη δική του πείρα ότι η πολιτική του ρεφορμισμού εδραιώνει τη θέση των εχθρών του δηλαδή της εξάρτησης και της ολιγαρχίας.

Από την άποψη αυτή το ΜΕΤΩΠΟ των λαϊκών αγώνων που ανοίγει όπως βλέπω μέσα από δυσκολίες -γιατί πως να το κάνουμε οι εργαζόμενοι είναι ακόμα αιφνιδιασμένοι-μουδιασμένοι και βασικά απληροφόρητοι για τις οβιδιακές μεταμορφώσεις του ΠΑΣΟΚ- αυτό το Μέτωπο είναι η σωστή τακτική. Για να ενταχθούν όμως όλα αυτά τα ρυάκια των λαϊκών αγώνων μέσα σε μία κοίτη (γιατί τότε γίνονται πολιτική δύναμη) χρειάζεται από τη μεριά μας να προετοιμάζεται (αναπροσαρμόζεται) κάθε στιγμή η “κοίτη” αυτή δηλαδή το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ του ΚΚΕ ή του ΜΕΤΩΠΟΥ και τα ρυάκια να οδηγούνται από μας ώστε τα ποταμάκια να σμίγουν στο ποτάμι, στην μεγάλη “κοίτη”.

Τι γίνεται με το ΠΑΣΟΚ; Είναι φυσικό να μας απασχολεί το σημερινό κυβερνητικό κόμμα γιατί εκτός που διαχειρίζεται την εξουσία αποτελεί επίσης και το κλειδί για τις μελλοντικές εξελίξεις. Σήμερα ΠΑΣΟΚ σημαίνει Ανδρέας... όμως όπως βλέπουμε ο αγώνας της διαδοχής έχει ήδη αρχίσει... θα αντέξει το ΠΑΣΟΚ χωρίς την παρουσία του σημερινού του προέδρου; Και τι γίνεται με τη μάζα των αριστερών που εγκλωβίστηκαν κατά τις τελευταίες εκλογές; Γιατί από που αλλού προσδοκούμε να γίνουμε κόμμα μαζών εκτός από τις δυνάμεις που σήμερα ακολουθούν το κυβερνητικό κόμμα;

Από την πλευρά αυτή δεν νομίζω ότι θα πρέπει να έχουμε μεγάλη αισιοδοξία... Θέλω να πω ότι όσοι φεύγουν από μας και πηγαίνουν σ' ένα κόμμα όπως το ΠΑΣΟΚ που τους προσφέρει το άλλοθι της Αριστεράς μαζί με τη σιγουριά και τα οφέλη της εξουσίας θα πρέπει να γίνονται κανονικά βασιλικότεροι του βασιλέως. Εξ' άλλου όπως είδαμε η πολιτική μας παρουσιάζει ορισμένα καίρια κενά (το πιο σπουδαίο όπως είπα “πως και που θα πάμε με τα τρία “ΕΞΩ”) που είναι φυσικό να γίνονται σημαίες αντι-ΚΚΕ, φανατισμού από τους “αποστάτες”. Έπειτα ας μην ξεχνάμε ότι ο μπαμπούλας της Δεξιάς δεν φτιάχτηκε μόνο από το ΠΑΣΟΚ... Βέβαια παραδέχομαι ότι η περίοδος  '74-'81 είχε πολλές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες. “Είναι δυνατόν ο Ανδρέας να μας βγαίνει από τ' αριστερά σε αντιδεξιϊσμό...” σκεφτόταν ασφαλώς το Κόμμα. Κι έτσι υπήρχε ένας συναγωνισμός για το “ποιός θα χτυπήσει περισσότερο τη  ΔΕΞΙΑ” για να γίνει αρεστός στο Λαό. Όμως πρώτον. Η σύνδεση της δεξιάς με το πρόσωπο του Καραμανλή (ιδιαίτερα) υπήρξε λάθος (όχι φυσικά του Ανδρέα γιατί αυτός ήξερε τι επιδίωκε). Δεύτερον. Η πλήρης ταύτιση της Ολιγαρχίας (Σύστημα) μόνο με τη Ν. Δημοκρατία υπήρξε λάθος. Τρίτον. Η πλήρης αποσύνδεση του ΠΑΣΟΚ από το Σύστημα υπήρξε λάθος. Τέταρτον. Η πλήρης ταύτιση της πατροπαράδοτης δεξιάς με τις μεταχουντικές κυβερνήσεις Καραμανλή – Ράλλη και σε συνέχεια με το σύστημα και σε συνέχεια η αντιπαράθεση σ' αυτό το ενιαίο μπλοκ των δύο βασικών δυνάμεων της Αλλαγής “ δηλ. του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ που κατέληγε σε μια επίσης ταύτιση – μέσα στη συνείδηση των μαζών – του ΚΚΕ και του ΠΑΣΟΚ σε σχέση με τους δύο βασικούς στόχους  1) Απαλλαγή από τη Δεξιά και 2) Αλλαγή, οδήγησε νομοτελειακά στη σημερινή κατάσταση , στην πόλωση, το δικομματισμό, την εδραίωση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία... Εντούτοις η κεντρώα στροφή του Ανδρέα εκδηλώθηκε πολύ νωρίς. Από το 1975 τότε που έδιωξε την Δημ. Άμυνα από το κόμμα του. Ποια ήταν κατά τη γνώμη  μου η πραγματική κατάσταση μετά το 1974;

Αδιαφορώντας για το τι λέει ο ένας ή ο άλλος, η ελληνική ολιγαρχία εκμεταλλεύεται σε βάθος τις προσωπικές φιλοδοξίες και προσφέρει εξουσία και δύναμη με έναν και μόνο όρο να μην θιχτούν τα βασικά της συμφέροντα. Ψάξτε να βρείτε σε ποιο φύλλο των ΝΕΩΝ το συγκρότημα εγκαταλείπει το Μαύρο για τον Ανδρέα για να καταγραφεί ακόμα και η ημέρα που ο Ανδρέας “έκλεισε το μάτι “στο σύστημα. Η συμφωνία είχε κλείσει. Ο Μαύρος θα έσβηνε. Ο Καραμανλής θα έσβηνε... Ο Ανδρέας ήταν ο πολιτικός της επιλογής του συστήματος... Για το ΚΚΕ, το φρούριο του Αντισυστήματος... ομολογώ ότι η χάραξη της γραμμής εκείνο τον καιρό όπου κυρίαρχο στοιχείο ήταν η ιδεολογική πάλη μέσα στο χώρο της Αριστεράς (μονάχα για την πολεμική που έγινε στο πρόσωπό μου έχω δύο τόμους με διάφορα άρθρα κλπ.) καθώς και η παρουσία του ΠΑΣΟΚ δηλαδή του Ανδρέα που δημαγωγούσε αχαλίνωτα συνδυασμένα όλα αυτά με τα τραύματα που είχε ο δημοκρατικός κόσμος και που τα συμβόλιζαν οι λέξεις ΔΕΞΙΑ,κλπ., ομολογώ ότι η χάραξη της πορείας ήταν πράγμα δύσκολο. Επομένως δεν μου πέφτει λόγος να κάνω εκ των υστέρων κριτική μιας και όπως είπα έχω κι εγώ προσωπικές ευθύνες για την όξυνση της ιδεολογικής πάλης... Δεν μπορώ όμως μιας και μιλάμε ακριβώς για το λόγο της δικής μου στάσης να μην υπογραμμίσω ότι οι διαφορές μας δεν υπήρξαν ποτέ ιδεολογικές αλλά πολιτικές. Ήταν διαφορές στο θέμα των πολιτικών επιλογών. Είχα δηλαδή και τότε τις απόψεις που σας διατυπώνω τώρα : Ως προς το σύστημα, τη δεξιά, τον Καραμανλή, τον Ανδρέα και το συγκρότημα Λαμπράκη. Πίστευα φανατικά ότι βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο με την προβολή -μαζί με το ΠΑΣΟΚ- μιας αντιδεξιάς ψύχωσης που κινδύνευε να οδηγήσει το λαό σε ψυχροπολιτικούς αυτοματισμούς. Κάτι σαν πειράματα του Παυλώφ. Αντί γι' αυτό πίστευα ότι θα πρέπει να βγαίνει κάθε στιγμή ανάγλυφα η βασική αντίθεση δηλαδή “ΛΑΟΣ-ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ”, “Λαϊκή Εξουσία – Αμερικανοκρατία”, “Λαϊκό κίνημα – Σύστημα”. Οπότε μέσα σ' αυτό το σχήμα θα ξεσκεπάζαμε μπροστά στο λαό την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ότι παίζει διπλό παιχνίδι. Αλλά και αργότερα, από τα 1977 που είμαστε μαζί, πόσες και πόσες φορές δεν έλεγα ότι οφείλουμε να κάνουμε αυστηρή κριτική στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ; Το χρωστάμε αυτό κυρίως στους Αριστερούς, που το ακολουθούν. Η απάντηση ήταν πάντα η ίδια: “Εμείς επιδιώκουμε την ενότητα στη βάση με το ΠΑΣΟΚ. Επομένως η κριτική μας στην ηγεσία θα τορπιλίσει αυτή την ενότητα...”. Που βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα; Και τι λένε μετά τα γνωστά αποτελέσματα οι αρχιτέκτονες αυτής της γραμμής;

Έτσι φτάσαμε σε μία πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα πόλωση με δύο κύρια φαινόμενα: το πρώτο ότι το Σύστημα περνά κυριαρχικά πια την πολιτική του μέσα από το 90% του εκλογικού σώματος. Και το δεύτερο, ότι η Αριστερά για πρώτη φορά επίσης στην ελληνική ιστορία τραυματίστηκε στην “ψυχή” της... Δεν είναι το 1% ή το 0,5% που μετρά. Η υποχώρηση αυτή τη φορά έχει ποιοτικό χαρακτήρα. Σε αντίθεση με τις περιόδους '40-'50 και '60-'70 που χάσαμε μάχες όμως  “εικόνα” μας η “ιδεολογία” μας η “ακτινοβολία” μας παραμένουν ισχυρές μέσα στο λαό. Αυτή τη φορά αυτοί που λάκισαν από τις γραμμές μας από τα 1974 και μετά και πήγαν στο ΠΑΣΟΚ ροκανίζουν σαν τα ποντίκια την “ψυχή” της Αριστεράς. Ο εχθρός αυτή τη φορά βγήκε μέσα από τα σπλάχνα μας... Άλλοτε όποιος μας εγκατέλειπε καθόταν στην γωνία του ντροπιασμένος... Σήμερα το ΠΑΣΟΚ τους μεταβάλλει σε εισαγγελείς που μας κατακεραυνώνουν. Υποτιμήσαμε θαρρώ αυτό το νέο φρούτο. Και ξυπνήσαμε απότομα...

Όσο περνά ο καιρός τόσο περισσότερο πείθομαι ότι το ΠΑΣΟΚ θα επιζήσει και μετά τον Ανδρέα... Το υπερυπουργείο πολιτισμού είναι το Εργαστήρι για τη δημιουργία “νέας συνείδησης και ιδεολογίας”, Πολιτισμός -Αθλητισμός – Νέα Γενιά όλα χτυπούν κατ' ευθείαν στο στόχο. Δηλαδή στη συνείδηση και στο μέλλον... Έπειτα η εξουσία είναι σοβαρό πράγμα. Μέσα σε δύο τετραετίες χιλιάδες διορισμένοι με το ρουσφέτι... Ιερή παράταξη δηλαδή. Όχι παίξε γέλασε. Εξουσία. Θα έχει παγιωθεί μια τεράστια στρατιά από διοικητές, τεχνοκράτες, καθοδηγητές, διευθυντές, γραμματείς, υπουργούς, με δύο λόγια ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ. Στον κρατικό τομέα, στις ένοπλες δυνάμεις, στην Αυτοδιοίκηση, τα συνδικάτα, τον πολιτισμό, τη νεολαία κλπ. Κλπ. Ξέρετε πως ονομάζεται το κόμμα που κυβερνά 60 και πάνω χρόνια στο Μεξικό; Επαναστατικό! Οι υπουργοί αλληλοαποκαλούνται  σύντροφοι. Και φυσικά η διεθνής και ντόπια ολιγαρχία τρίβουν τα χέρια τους.

Το ΠΑΣΟΚ κατέγραψε στο λεξιλόγιό του όλο το ιδεολογικό οπλοστάσιο της Αριστεράς. Έχει το μονοπώλιο της Τηλεόρασης-ραδιοφωνίας. Τα μονοπώλια τύπου. Τον κρατικό Μηχανισμό. Ποιες είναι οι πληροφορίες άραγε που σας έχει δώσει το Πολιτιστικό Τμήμα σχετικά με το τί έγινε την περασμένη τετραετία στο υπουργείο Νέας Γενιάς -Πολιτισμού -ΕΡΤ 1 και ΕΡΤ 2; Έχουν αναλυθεί αυτά τα στοιχεία; Υπάρχει ή όχι Επιτροπή που καθορίζει τη γενική κατεύθυνση που θα πρέπει να πάρει το περιεχόμενο της ψυχαγωγίας, της Τέχνης, δηλαδή της μουσικής, του τραγουδιού, του κινηματογράφου, των σήριαλ, των συναυλιών, της προβολής ή θαψίματος από τον τύπο; Πιστεύουμε ότι όλα αυτά γίνονται τυχαία; Ή μήπως έχουμε κάποιον εγκέφαλο που χαράζει την κεντρική γραμμή; Ποιος είναι αυτός και ποια είναι αυτή; Ποιους προωθεί; Και ποιούς θάβει ή προσπαθεί να θάψει;

Ας απαντήσει όμως σε ένα μόνο σημείο: Ναι υπάρχει αυτός ο εγκέφαλος και λειτουργεί πυρετωδώς. Κύριος στόχος του προς το παρόν να θάψει την Αριστερά και όποιον και ότι συνδέεται μαζί της... Και τι νομίζετε, ότι τάχα τυχαία σχεδιάζουν να κάνουν τη Μακρόνησο και τα Γιούρα τουριστικά κέντρα; Είτε είναι τυχαία η προσπάθειά τους να μεταβάλουν την εθνική μας αντίσταση σε σχολική γιορτή; Στόχος η “μνήμη του λαού” γιατί αυτή η μνήμη εδώ και πέντε δεκαετίες συνδέεται με την Αριστερά... Με ποια  κριτήρια ποιες κεντρικές κατευθύνσεις ; Όταν το ΠΑΣΟΚ χτυπά την καρδιά της Αριστεράς τη “μνήμη του λαού” εμείς πως προβάλλουμε αυτή τη μνήμη; Ποια είναι η “νέα ποιότητα” που αντιπαραθέτουμε στη σαρωτική τακτική του ΠΑΣΟΚ; Η ελληνικότητα, η προοδευτικότητα, η επαναστατικότητα, ο πραγματικός μοντερνισμός, πώς και από ποιους εκφράζονται; Υπάρχει διαχωρισμός ;Κριτήρια; Ή παίρνουμε μαζί μας “όλο τον κόσμο” και ιδιαίτερα τους “δημοφιλείς”; Παίρνουμε Σωματεία, Συλλόγους.

Φτιάχνουμε Κινήσεις. Δηλαδή μετράμε σφραγίδες. Με μια λέξη ΠΟΣΟΤΗΤΑ. Ναι οπωσδήποτε και ποσότητα. Όμως πάνω σε ποια ποιότητα; Αλλοίμονό μας, αν εξακολουθήσουμε την ίδια τακτική ιδιαίτερα αυτή τη στιγμή που όλα δείχνουν ότι ο πρώτος μας στόχος θα πρέπει να είναι η νέα γενιά. Σ' αυτό ήθελα να καταλήξω εξετάζοντας το ΠΑΣΟΚ. Ότι δηλαδή αν και εφόσον δεν υπάρχει κάποιος μεγάλος κραδασμός η δύναμή του θα διατηρηθεί με ελάχιστο όριο ένα 35%. Επομένως  προοπτική μας οδηγεί και πάλι στο μέλλον με τις νέες γενιές των ψηφοφόρων – μελών – οπαδών... Όμως κάτι τέτοιο νομίζω θα απαιτεί μια αναπροσαρμογή της πολιτικής μας. Έναν απόλυτο εκσυγχρονισμό από τα πόδια ως την κορυφή. Απαιτεί προπαντός ένα αντίστοιχο “Υπουργείο Λαλιώτη” δηλ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ – ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ. Δηλαδή ένα περιεχόμενο που να ανταποκρίνεται στην καθαρή και όχι στη νόθα συνείδηση... Γιατί οι νέοι και οι νέες μας κυρίως θα πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν γίνεται Αριστερά και σύστημα, Αριστερά και Αμερικανοκρατία, Αριστερά και αντικομμουνισμός, αντισοβιετισμός, μια τέτοια “Αριστερά” πρέπει να διαθέτει μια νόθα συνείδηση για να μπορεί ξετσίπωτα το μαύρο να το κάνει άσπρο και το πράσινο κόκκινο...

Αν και δε βλέπω άμεσα τουλάχιστον συνθήκες που να επιτρέψουν τη δημιουργία του ΜΕΤΩΠΟΥ εντούτοις πιστεύω ότι θα πρέπει από τώρα να μελετώνται και να προβάλλονται οι γενικές γραμμές που καθορίζουν τους κανόνες συνεργασίας. Άλλωστε αυτό το αντιμετωπίζουμε στην πράξη μέσα και έξω από τη Βουλή, λόγω της συνύπαρξης με τα πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ... αυτές όμως οι γενικές γραμμές συνεργασίας δεν μπορούν να λειτουργήσουν ουσιαστικά αν δεν υπάρξει ένα γενικό κοινό πρόγραμμα εξουσίας. Το ΠΑΣΟΚ θα εμφανίζει πάντα μια κάποια ρευστότητα είτε όταν θίγονται τα συμφέροντα (μαζικός τομέας) είτε όταν θίγονται οι προσωπικές φιλοδοξίες (στελεχικό δυναμικό)... Ένα μέτωπο με πρόγραμμα και λειτουργίες θα ακτινοβολεί και θα επιτείνει τη ρευστότητα, θα αποκρυσταλλώνει τις αντιθέσεις και το κυριότερο θα προσφέρει και τη λύση προς την οποία θα κατευθύνονται οι δυσαρεστημένοι και οι θιγόμενοι... Είτε οι μετανοούντες...

Προϋπόθεση, φυσικά, για όλα αυτά είναι να απομυθοποιήσουμε μέσα στις μάζες την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και ειδικά τον Ανδρέα. Με σοβαρότητα, επιχειρηματολογία και ως πάντα υπεύθυνα... Θα ήταν λάθος φυσικά να περάσουμε σε μια στείρα προσωπική πολεμική που να δείχνει οι φωνάζουμε και χτυπάμε γιατί νικηθήκαμε... Νομίζω ότι η ζωή μπορεί να μας οδηγήσει στο σωστό δρόμο. Οπωσδήποτε υπάρχουν πράγματα πολύ χειρότερα από το ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα. Υπάρχει η ολιγαρχία, η Νέα Δημοκρατία (σίγουρα πιο πιστός εκφραστής τους)  η χούντα ή οι χούντες και κυρίως η Αμερικανοκρατία. Θα υπάρξουν επομένως πολλές περιπτώσεις  που θα βρεθούμε πλάι-πλάι με το ΠΑΣΟΚ. Δεν μιλώ για το μαζικό κίνημα όπου η ενότητα (ιδιαίτερα με το ΠΑΣΟΚ) θα πρέπει να είναι κύριος στόχος. Όμως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποκαλύψουμε στο λαό όσες αλήθειες ξέρουμε για τον πραγματικό ρόλο της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Να μην κρύβουμε τίποτα από το λαό. Φτάνει να έχουμε τα στοιχεία για να αποδεικνύουμε τα λόγια μας. Γιατί η μη ορθή ενημέρωση κάτω από οποιασδήποτε τακτική πληρώνεται ακριβά από το λαό και την Αριστερά.