Ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη σε εκδήλωση του τμήματος πολιτισμού του Συνασπισμού, 1/6/2010

Για τον πολιτισμό και την έξοδο από την κρίση

Στην χώρα μας ο Πολιτισμός συνδέθηκε με την Ελευθερία, την Δημοκρατία, την Πρόοδο και την Ελληνικότητα και προ παντός με έναν Λαό που ψυχικά, ηθικά και πολιτικά ήταν είτε προσπαθούσε να είναι απελευθερωμένος, ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις της όποιας ξένης είτε ντόπιας εξουσίας και ακόμα μέσα σε συνθήκες σκοτεινές, σκληρές και δύσκολες.

Αναφέρομαι φυσικά στον πνευματικό και καλλιτεχνικό πολιτισμό και στα δημιουργικά του επιτεύγματα από τον Διονύσιο Σολωμό έως σήμερα. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η τελευταία πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση που ξεκινά από τον μεσοπόλεμο, κορυφώνεται στον καιρό της Κατοχής και περνώντας μέσα από τον Εμφύλιο φτάνει έως την δεκαετία του εξήντα για να εισέλθει σε περίοδο παρακμής μετά την πτώση της χούντας φτάνοντας σήμερα στο σημείο ΜΗΔΕΝ από πλευράς κοινωνικής λειτουργίας και ακτινοβολίας.

Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι οι προοδευτικές ιδέες που πάντοτε συνόδεψαν στο έργο και την δράση τους Έλληνες στοχαστές και δημιουργούς, μετά τη δημιουργία του ΕΑΜ άρχισαν να παίρνουν μια συγκεκριμένη μορφή και περιεχόμενο μέσα στη σκέψη και στο έργο τους, με τις εξής κυρίαρχες τάσεις: 1) Σύνδεση της Τέχνης με τον Λαό που πάλευε για εθνική απελευθέρωση. 2) Σύνδεσή της με την Κοινωνία, που είχε βάλει ως κύριους στόχους την Λαϊκή Δημοκρατία και την Κοινωνική Δικαιοσύνη. 3) Ταύτισή της με την εθνική, ιστορική και πολιτιστική μας παράδοση, ώστε να αποτυπωθεί και να αναδειχθεί μέσα στα συγκεκριμένα έργα η ψυχική και πνευματική πεμπτουσία του ελληνικού λαού στη συγκεκριμένη κάθε φορά ιστορική πραγματικότητα, την οποία ο ίδιος βίωνε εκείνη τη στιγμή ενεργητικά και δυναμικά.

Ήταν η εποχή που ο Ελληνικός Λαός ανακάλυπτε την Αριστερά και η Αριστερά τον Ελληνικό Λαό. Όμως ο Κομμουνισμός που είχε το προνόμιο της δημιουργίας της εαμικής αντίστασης, για να μπορέσει να προσαρμοσθεί και να εκφράσει πιστά την ελληνική πραγματικότητα, έπρεπε να μεταλλαχθεί, όπως και μεταλλάχθηκε, χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει ούτε τότε ούτε και σήμερα ακόμα, σε μια νέα κοσμοθεωρητική ποιότητα, όπου τελικά δέσποσαν τα αγωνιστικά στοιχεία η ψυχοσύνθεση, η ιδεολογική φόρτιση και η αισθητική επήρεια, κυρίως από τις δικές μας ιστορικές παραδόσεις και εμπειρίες. Έτσι που να μπορούμε να πούμε ότι το ΕΑΜ υπήρξε η καθαρά ελληνική εκδοχή μέσα στο διεθνές αριστερό προοδευτικό κίνημα.

Ξεκινώντας από αυτή τη διαπίστωση, που κανένας έως τώρα δεν επιχείρησε να μελετήσει σοβαρά, μπορούμε να εξηγήσουμε το πώς και το γιατί, καθώς και από ποιους -εκτός από τις δυνάμεις της Αντίδρασης- και για ποιο λόγο χτυπήθηκε το ΕΑΜ και στη συνέχεια η ΕΔΑ του 25% και τέλος οι Λαμπράκηδες με στόχο τη διάλυσή τους. Το πώς και το γιατί μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ, αντί να σταματήσουν, διπλασιάστηκαν τα εμφύλια χτυπήματα κατά του ΕΑΜ και των «διαδόχων» του (ΕΔΑ-Λαμπράκηδες), ούτως ώστε από το 1974 και πέρα να ξεθωριάζει η γνήσια Ελληνική Αριστερά, έως ότου χάθηκε η ακτινοβολία της και μαζί της η αναγεννησιακή περίοδος του νεοελληνικού πολιτισμού, κοινωνικού, πνευματικού και καλλιτεχνικού. Με άλλα λόγια την πραγματική ιστορική και 100% Ελληνική Αριστερά θα την βρούμε σήμερα περισσότερο να υπάρχει μέσα στο «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη παρά στη σημερινή πολιτιστική αλλά και πολιτική ζωή της χώρας.

Αυτά σε ό,τι αφορά τον πνευματικό-καλλιτεχνικό πολιτισμό.  Όμως ο Πολιτισμός δεν περιορίζεται φυσικά στην Τέχνη αλλά αγκαλιάζει το σύνολο της κοινωνίας. Το ήθος της, τις συμπεριφορές της, το μορφωτικό της επίπεδο, την αλληλεγγύη και τη στάση των μελών της απέναντι στα κοινά συμφέροντα, την υπευθυνότητα και την ενεργητική συμμετοχή του κάθε πολίτη στην λύση των εθνικών και κοινωνικών προβλημάτων οδηγώντας στην ελεύθερη και ανεξάρτητη δυνατότητα επιλογής των εκπροσώπων τους. Από τους Δήμους και τα Συνδικάτα έως την Βουλή και την Κυβέρνηση με αξιοκρατικά και μόνο κριτήρια.

Για όλα αυτά υπάρχει η ανάγκη της ύπαρξης μιας κοινωνικής και πολιτικής πρωτοπορίας, που με τις ιδέες και κυρίως τη στάση και το παράδειγμά της θα οδηγήσει τον λαό προς την ορθή κατεύθυνση. Κι αυτός είναι ο ρόλος της κοινωνικής-πολιτικής Αριστεράς. Όπως την γνώρισε και την εμπιστεύθηκε με την πρωτοφανή συμμετοχή του στις γραμμές της ο ελληνικός λαός σε κρίσιμους καιρούς. Επομένως μπορούμε να πούμε άφοβα ότι η σημερινή βαθειά κρίση, ενώ στην επιφάνειά της εκδηλώνεται ως οικονομική, στην ουσία είναι κρίση ιδεολογική, πολιτική και βιωματική, δηλαδή διάλυσης του κοινωνικού ιστού από την έλλειψη κυρίαρχων Αρχών, Ιδεών, Προοπτικών, που μόνο η Αριστερά με το παράδειγμά της μπορεί να εξασφαλίσει.

Η Ελλάδα σήμερα μοιάζει με τραίνο σταματημένο, γιατί του λείπει η ατμομηχανή που θα το σύρει προς τα εμπρός, έξω από την Πολιτιστική, Πολιτική και Κοινωνική κρίση στην οποία το έχουν καταδικάσει οι παραδοσιακές συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις λόγω του ότι είναι βασικά εξαρτημένες από συμφέροντα και κέντρα, διεθνή και ντόπια, που περιφρονούν και μάχονται τον ελληνικό λαό.

Πριν προχωρήσω στις προτάσεις μου για την έξοδο από την κρίση, οφείλω να πω εδώ απευθυνόμενος κυρίως στους νεότερους, ότι όσα ανέφερα πιο πριν για το ΕΑΜ, την ΕΔΑ, τους Λαμπράκηδες, αποτελούν για μένα κατ’ αρχήν βιώματα και στη συνέχεια σκέψεις που στηρίζονται πάνω σ’ αυτά τα βιώματα. Δηλαδή δεν είναι απλές θεωρητικές απόψεις αλλά συμπεράσματα κατασταλαγμένα από την ενεργητική μου συμμετοχή από την Κατοχή έως προχθές στα ιστορικά γεγονότα που συγκλόνισαν τον Λαό και την Πατρίδα μας. Στο διάστημα αυτό έζησα δίπλα-δίπλα με εκατοντάδες, με χιλιάδες απλούς αγωνιστές στην ΕΠΟΝ, στον ΕΛΑΣ, μέσα στον αγώνα και μέσα στις φυλακές και τις εξορίες αλλά και μετά στους δημοκρατικούς αγώνες με κορύφωση την δεκαετία του ΄60 και στην αντιδικτατορική πάλη, ανταλλάσσοντας μαζί τους καθημερινά σκέψεις και ιδέες, μελετώντας την προσωπικότητά τους, τις απόψεις τους, τα όνειρά τους και κυρίως τα κίνητρα που τους οδήγησαν στην απόφαση να παλέψουν για το παρόν και το μέλλον του λαού μας. Ήμασταν οι περισσότεροι μέλη του ΚΚΕ, όμως αν μας ρωτούσε κανείς τι ήταν για μας ο Κομμουνισμός, θα διαπίστωνε από την απάντηση ότι αυτό που φανταζόμασταν τότε δεν είχε καμμία σχέση με όσα πολύ αργότερα μάθαμε και είδαμε στην Σοβιετική Ένωση και τα συμμαχικά της κράτη. Θεωρητικά μπορεί ορισμένοι να γνωρίζαμε τις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού-Σταλινισμού, όμως κανείς από μας δεν μπορούσε να φανταστεί με ποιο τρόπο εφαρμόστηκαν. Έναν τρόπο που μας βρήκε στη συντριπτική μας πλειοψηφία ριζικά αντίθετους.

Επομένως ο Κομμουνισμός που ονειρευόμασταν στην Μακρόνησο ή στον Γράμμο-Βίτσι ήταν ένα άλλο είδος Κομμουνισμού. Ένα άλλο είδος Αριστεράς. Ήταν η Εαμική Αριστερά. Αυτή ακριβώς που άλλαξε τη μορφή και την πορεία της Ελλάδας και του Λαού μας και που ανύψωσε τον Λαό, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες αλλά στη συνέχεια δυστυχώς εξοντώθηκε από όλες τις πλευρές, όλα τα κόμματα, δεξιά κα αριστερά, για να αφεθεί ο Λαός μας απροστάτευτος μπροστά στην μανία της Εξουσίας με τα βαγόνια της χώρας ακινητοποιημένα χωρίς ατμομηχανή, εκτεθειμένα στα μικρόβια του ωχαδερφισμού, της διαφθοράς, της σαπίλας, της αμορφωσιάς, της ασχήμιας, του αδιέξοδου και κυρίως της εξάρτησης από ξένα και ντόπια συμφέροντα και δυνάμεις.

*

Και περνώ στις προτάσεις μου:

Πρώτον: Πρέπει να απαλλαγούμε οριστικά και τελειωτικά από το Δημόσιο Χρέος. Διαφορετικά θα είμαστε αναγκασμένοι να δανειζόμαστε εσαεί για να πληρώνουμε τους τόκους και έτσι ανάμεσα στα δάνεια και στους τόκους ο Λαός μας θα περνά μια ζωή σερνάμενος σαν ερπετό μάλλον παρά σαν άνθρωπος.

Δεύτερον: Για να εξοφλήσουμε το Δημόσιο Χρέος και για να εξασφαλίσουμε τα κεφάλαια για την αναγέννηση του Λαού και της χώρας, θα πρέπει:

α) Να εκποιηθεί μέρος της Κρατικής Περιουσίας με εξαίρεση τις στρατηγικής σημασίας ΔΕΚΟ, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών.

β) Να εκποιηθεί μέρος της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας

γ) Να υποχρεωθούν οι έχοντες και κατέχοντες να συνεισφέρουν στην κοινή  εθνική προσπάθεια με εδικούς φόρους και τρόπους ανάλογα με την  οικονομική τους επιφάνεια.

δ) Να δημιουργηθεί δημόσιος εθνικός τραπεζικός πυλώνας, που θα σπάσει το τραπεζικό καρτέλ προς όφελος του λαού συμβάλλοντας στην εξόφληση του χρέους.

ε) Να διεκδικήσουμε διαγραφή μέρους του χρέους σε συνεργασία με τις ελλειμματικές χώρες του ευρωπαϊκού νότου.

στ) Να διεκδικήσουμε με κάθε δυνατό τρόπο τις λεγόμενες «πολεμικές αποζημιώσεις» από την Γερμανία, που οφείλει στην Ελλάδα για τις χιλιάδες δολοφονίες αθώων θυμάτων, τις ανυπολόγιστες καταστροφές και την κλοπή του πλούτου της χώρας.    

Τρίτον: Σύμφωνα με αξιόπιστους υπολογισμούς, με τους τρόπους αυτούς στο Δημόσιο Ταμείο θα μπουν πάνω από ένα τρισεκατομμύριο Ευρώ. Από τα οποία αφού αφαιρεθεί το Δημόσιο Χρέος θα υπάρξουν αρκετά χρήματα, ικανά να στηρίξουν την αναγεννητική προσπάθεια της χώρας και τα οποία θα διατεθούν ανάλογα με τις ανάγκες στην άμυνα, στην ανάπτυξη, στην υγεία, στην παιδεία και στην εξάλειψη της φτώχειας.

Τέταρτον: Για λόγους εθνικής αξιοπρέπειας θα πρέπει η χώρα μας να αποχωρήσει από τον μηχανισμό στήριξης Ε.Ε. - ΔΝΤ και από το ΝΑΤΟ και να στραφεί για στήριξη προς άλλες φίλιες χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα και οι Αραβικές χώρες, με τις οποίες οι εμπορικές και άλλες σχέσεις θα πρέπει να αναπτυχθούν περισσότερο.

Πέμπτον: Η Εθνική Άμυνα θα πρέπει να ενισχυθεί σοβαρά με την προμήθεια υπερσύγχρονου στρατιωτικού αμυντικού υλικού από την Ρωσία και την Κίνα. Γιατί πιστεύω ότι είναι ανόητο και επικίνδυνο να είμαστε μέλη του ΝΑΤΟ που βυσσοδομεί φανερά και επιδεικτικά εναντίον μας καλλιεργώντας συστηματικά γειτονικούς εθνικισμούς με στόχο ακόμα και την εδαφική μας ακεραιότητα.

Έκτον: Με κεντρικό σύνθημα «Για την σωτηρία της Πατρίδας» όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι θα πρέπει να μπουν επί κεφαλής σ’ αυτή την αναγεννητική και σωτήρια κινητοποίηση αφήνοντας την στάση της αδράνειας και της σιωπής.

Έβδομον: Είναι ολοφάνερο ότι η φύση και κυρίως η σπουδαιότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας είναι τέτοια, που δεν είναι δυνατόν να επωμισθεί την ευθύνη της επίλυσής τους ένα μόνο κόμμα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι θα έπρεπε να συμφωνήσουν όλα τα κόμματα σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, η οποία να κυβερνούσε έχοντας την ευρύτατη συναίνεση του εκλογικού σώματος και παράλληλα να αξιοποιήσει όλο το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει ο Ελληνισμός, εντός και εκτός Ελλάδος, όλους τους ειδήμονες, ακέραιους και ικανούς, που θα μπορούσαν να προσφέρουν σωτήριες υπηρεσίες στις κρίσιμες αυτές ώρες και που στην συντριπτική τους πλειοψηφία παραμένουν παροπλισμένοι και αναξιοποίητοι.

*

Η Ελλάδα θα γίνει χώρα ελεύθερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική, χώρα της Παιδείας, του Πολιτισμού και της Αλληλεγγύης όλων προς όλους. Και προ παντός μια χώρα αυτάρκης, που θα καταναλώνει όσα η ίδια παράγει, χωρίς τη βοήθεια κανενός. Όμως χώρα ελεύθερη σημαίνει λαό ελεύθερο και ελεύθερος είναι ο υπεύθυνος. Αυτός που αποφασίζει κυριαρχικά για τον εαυτό του και για τους άλλους μαζί με τους άλλους. Χώρα Δημοκρατική σημαίνει θεσμοποιημένη συμμετοχή σε όλες τις αποφάσεις, μικρές ή μεγάλες, που αφορούν τη χώρα και τον Λαό.

Γι’ αυτό ο στόχος του ΕΑΜ «Λαϊκή Δημοκρατία» γίνεται σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά επίκαιρος. Να για ποιο λόγο μας χρειάζεται ένα νέο Σύνταγμα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της πραγματικής Ελευθερίας και Δημοκρατίας. Μας χρειάζεται μια νέα πνοή, που θα αναζωογονήσει το πατριωτικό αίσθημα των Ελλήνων και θα μεταβάλει την πατρίδα μας σε ένα τεράστιο εργοτάξιο που μπορεί και πρέπει να στηριχτεί στον φυσικό πλούτο της χώρας και την δυναμικότητα του κατασυκοφαντημένου Έλληνα.

*

Αγαπητοί φίλοι,

Γνωρίζω καλά ότι όλες αυτές οι απόψεις που σας εξέθεσα θα θεωρηθούν την εποχή που λέγονται, μια μεγάλη αστειότητα. Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω το γιατί. Όπως το βλέπω εγώ. Είναι γιατί σήμερα γίναμε «σοφοί», οπότε ξέρουμε να μετράμε καλά και να ξεχωρίζουμε τα όνειρα από την πραγματικότητα, τον οραματισμό από τον ρεαλισμό. Φανταστείτε λόγου χάρη τι θα γινότανε αν ο Άρης που είχε την «τρέλα» να ξεκινήσει μόνος του το αντάρτικο απευθυνόταν σε ανθρώπους «λογικούς» και «σοφούς» υπολογιστές όπως είμαστε εμείς σήμερα. Φανταστείτε τα γέλια που θα προκαλούσε και την κοροϊδία που τον περίμενε. Εκείνος όμως είχε την τύχη να συναντήσει ανθρώπους απλοϊκούς, αγράμματους, εύπιστους και «τρελούς», όπως εκείνος. Και προ παντός φλογερούς πατριώτες, που «δεν κράταγαν μεζούρα και διαβήτη», όπως λέει ο Μανώλης Αναγνωστάκης αλλά έβαζαν το συμφέρον των πολλών πάνω από το δικό τους. Αν το σκεφτούμε καλλίτερα, θα δούμε ότι το ίδιο συνέβη κάθε φορά που έγινε κάποια σοβαρή στροφή που άλλαξε τη ζωή των ανθρώπων. Γιατί με την ξερή «λογική» δεν γίνονται άλματα αλλά μόνο μίζεροι συμβιβασμοί, που μας κάνουν να αποδεχθούμε μοιρολατρικά την στραβή πραγματικότητα, όπως μας την επιβάλλει το δίκαιο του ισχυρότερου.

Γνωρίζω λοιπόν πολύ καλά πόσο «σοφοί» και «έξυπνοι» έχουμε γίνει σήμερα. Πόσο «μετρημένοι» και «φρόνιμοι». Ώστε να μην έχω καμμία αυταπάτη ότι απόψεις σαν αυτές για τους περισσότερους από σας είναι επιεικώς ουτοπικές ή για μερικούς, ακόμα και άξιες χλεύης.

Όμως για μένα που είδα τόσα πολλά, έζησα τόσα πολλά και φορτώθηκα τόσα πολλά, είναι αναπόφευκτο να μην μπορώ να ευθυγραμμιστώ με την εποχή στην οποία είμαι καταδικασμένος να ζω, μια εποχή γενικής γονυκλισίας μπροστά στο μοιραίο (αφού όπως φαίνεται, θεωρείται πια μοιραίο να ζούμε μέσα στην υποκρισία, την ασχήμια, το ψέμα και την αδυναμία) και να αισθάνομαι την ανάγκη να διαφοροποιηθώ με κάθε τρόπο και να μη γίνω κι εγώ πολτός, όπως όλα και όλοι γύρω μου. Ακόμα κι αν το τίμημα είναι η αδιαφορία ή και η χλεύη…

Πάντως κλείνοντας οφείλω να σας πω μια τελική κουβέντα, έτσι, για να δικαιολογήσω αυτή την απρόσμενη παρέμβασή μου: Με τις προτάσεις μου αυτές, τι λέω στο βάθος; Ότι το σκάφος «Ελλάς» οφείλει να πραγματοποιήσει άμεσα και ριζικά αλλαγή πορείας. Και από όσα βλέπουμε γύρω μας, δεν υπάρχει άλλος τρόπος παρά να γυρίσουμε οριστικά την πλάτη μας στους άσπονδους φίλους μας, που μας περιφρονούν, μας χλευάζουν, μας ντροπιάζουν καθημερινά. (Χτες ακόμα η Ουάσιγκτον Ποστ έγραφε «οι Έλληνες είναι λαός απατεώνων»). Κατ’ αρχήν να αποφασίσουμε ως λαός να στηριχτούμε αποκλειστικά στις δικές μας δυνάμεις. Και να αναζητήσουμε άλλα στηρίγματα και αυτό μόνο όταν ξένες δυνάμεις μας απειλούν με οποιονδήποτε τρόπο. Ειδεμή οδηγούμεθα κατ’ ευθείαν προς την μεγάλη μαύρη τρύπα προς την οποία από καιρό τώρα κάποιοι μας σπρώχνουν συστηματικά.

Η μεθοδευμένη υποταγή μας στο ΔΝΤ αποτελεί την τελική φάση της προσπάθειάς τους αυτής, ώστε να μας ρουφήξει αυτή η μαύρη τρύπα ολοκληρωτικά. Με δυο λόγια προβλέπω το τέλος μας ως Έθνους, Λαού, Ιστορίας και Πολιτισμού. Το τέλος αυτού που μάθαμε να θεωρούμε και να ονομάζουμε «ΕΛΛΑΔΑ».

Αθήνα, 1.6.2010