Γράφει ο ...Σπινθήρας: Ελπίδα: Το αρχαιότερο και πιο ύπουλο δεινό

Πριν φτάσουμε στο σήμερα, ας κυττάξουμε πίσω και ας αρχίσουμε από τον μύθο της Πανδώρας με το περίφημο κουτί της (ή ορθότερα πιθάρι,κατά το πρωτότυπο)!

Ο πανάρχαιος μύθος αναφέρει πως ο ίδιος ο Δίας δώρισε ένα κουτί στον Επιμηθέα, με μόνη του εντολή να το κρατήσει πάση θυσία κλειστό. Γι αυτό και ο Επιμηθέας, επέστησε την προσοχή στην σύζυγό του Πανδώρα, ώστε να μην ανοίξει ΠΟΤΕ αυτό το κουτί. Το κουτί αυτό, περιείχε μέσα όλα τα δεινά του κόσμου. Σε αυτό ο μύθος, σε κάθε του παραλλαγή, είναι ξεκάθαρος. Αναφέρεται λοιπόν σε «δεινά», χωρίς εξαιρέσεις.

Όπως είναι επίσης γνωστό, η Πανδώρα μπήκε στον πειρασμό και άνοιξε τελικά το κουτί, ελευθερώνοντας κάθε γνωστό δεινό στον κόσμο (ασθένειες, νοσηρότητες, αρνητικά συναισθήματα, οργή, φόβο, κ.α.). Όταν κατάλαβε το λάθος της, προσπάθησε να κλείσει το κουτί, κρατώντας μέσα ένα τελευταίο στοιχείο. Ήταν η Ελπίδα. Τελικά, η Πανδώρα πείστηκε από τα λόγια της Ελπίδας και την ελευθέρωσε κι αυτή. 

Προσέξτε, το τελευταίο από τα δεινά του κουτιού, ήταν η Ελπίδα.  

Μα είναι δεινό η Ελπίδα; 

Ας πάρουμε τα πράγματα λίγο «αλλιώς»…

Τόσα χρόνια, μεγαλώνουμε διδασκόμενοι πως η Ελπίδα, κάθε άλλο παρά δεινό είναι. Μάλιστα, αρκετοί υποστηρίζουν πως ανήκει στα μεγάλα αγαθά και πρέπει να διαφυλάττεται και να συντηρείται, σε κάθε περίπτωση! Πόσο αληθές είναι όμως αυτό;

Ας πάμε πάλι στον μύθο. Τι ακριβώς αναφέρει ο μύθος; Αναφέρει  πως η Ελπίδα ήταν κάτι καλό ανάμεσα στα δεινά, το οποίο ελευθερώθηκε για να τα  καταπολεμήσει; Όχι. Αντιθέτως, την κατατάσσει ως το τελευταίο από τα δεινά (το χειρότερο θα έλεγε κάποιος!). Με ποια χρησιμότητα; Μα να μας κάνει να υπομένουμε τα υπόλοιπα δεινά. Η Ελπίδα δεν απαλύνει τον πόνο, δεν λιγοστεύει την οργή, δεν γιατρεύει καμία ασθένεια. Αντιθέτως, προσφέρει κάτι πολύ χειρότερο. Προσφέρει την δύναμη να αντέχεις τα δεινά! Εδώ είναι το «σαμαράκι» που σκοντάφτουμε δυστυχώς. Και κάποιους αυτό το παραπάτημα, τους βολεύει πάρα πολύ. Είτε για να εγκαθιδρύσουν θρησκείες, είτε αυτοκρατορίες, είτε δικτατορίες, είτε ψευτοδημοκρατίες…

Διότι αγαπητοί φίλοι, θα πρέπει κάποτε να αναρωτηθούμε για την χρησιμότητα της Ελπίδας στην ζωή μας. Είναι όντως ωφέλιμη;

Ο άρρωστος ελπίζει να γίνει καλά. Αν δεν ήλπιζε, δεν θα γινόταν καλά; Ή αν τελικά δεν γίνει καλά, είχε σημασία αν ήλπιζε ή όχι; Σημασία θα είχαν μόνο δύο πράγματα: Να προσέξει την υγεία του, προληπτικά, και έπειτα να εμπιστευθεί τους γιατρούς, σε περίπτωση που νοσήσει.

Η μητέρα ελπίζει να σωθεί το άρρωστο παιδί της. Θα το εμπιστευθεί στους γιατρούς. Θα προσπαθήσει μάλιστα να βρει τους καλλίτερους γιατρούς! Οι γιατροί θα προσπαθήσουν να κάνουν ότι μπορούν, για να σώσουν το παιδί. Είτε η μητέρα ελπίζει, είτε δεν ελπίζει, το αποτέλεσμα δεν πρόκειται να αλλάξει! Αν η μητέρα ελπίζει οι γιατροί να κάνουν καλά την δουλειά τους, αλλά οι γιατροί είναι κομπογιαννίτες, τότε το παιδί θα νοσήσει ακόμη περισσότερο. Ίσως πεθάνει. Αντιθέτως, αν οι γιατροί είναι ικανοί και η θεραπεία έχει αποτέλεσμα, τότε δεν χρειάζεται καμία ελπίδα να στηριχθείς, για να σωθεί το παιδί. Στη περίπτωση αυτή, το παιδί θα σωθεί, είτε η μητέρα ήλπιζε, είτε όχι!

Ο σπουδαστής ελπίζει να περάσει τις εξετάσεις. Μα αν δεν διαβάσει, αν δεν προετοιμαστεί, όσο και αν ελπίζει, δεν θα περάσει! Στην περίπτωση που προετοιμαστεί κατάλληλα, τότε θα περάσει τις εξετάσεις και η ελπίδα δεν έχει καμία θέση σε αυτό. Δεν χρειάζεται να ελπίζει, διότι απλά είναι σίγουρος πως είναι έτοιμος.

Ο θρησκόληπτος ελπίζει στην μετά θάνατον ζωή. Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται. Εδώ μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπων που αντί να επικεντρώνονται στο να βελτιώσουν τον κόσμο γύρω τους ΤΩΡΑ, ευελπιστούν μέσω μίας «ενάρετης» ζωής, να αποκτήσουν έναν βελτιωμένο κόσμο μετά τον θάνατό τους! Ο θρησκόληπτος εναποθέτει τις ελπίδες του σε κάποιον θεό. Αυτό αυτομάτως τον εμποδίζει από τα πάρει την τύχη του στα χέρια του!

Ο ψηφοφόρος ελπίζει στο Κόμμα του. Σιγά-σιγά φτάνουμε στο ζουμί, ε; Ίσως να μην υπήρξατε άρρωστοι, γονείς, ή θρησκόληπτοι, αλλά το κόμμα να είναι καλά! Εντάξει παραδεχθείτε το, μεταξύ μας είμαστε. Εξάλλου σε αυτό το παράδειγμα, δεν χρειάζονται πολλές αναλύσεις για να αποδειχθεί πως η ελπίδα μόνο καλό δεν κάνει. Στους μόνους που χρησιμεύει η ελπίδα, είναι στους κομματάρχες και στα κομματαρχάκια. Και τους χρησιμεύει για να την έχουν και να την πουλάνε φτηνά, για να την πάρουν όλοι. Και όσοι νομίζουν πως η ελπίδα είναι κάτι καλό, την βρίσκουν στο κόμμα φτηνή και την αγοράζουν με το τσουβάλι.

Και θα μου πείτε, αν ΔΕΝ υπήρχε η ελπίδα τι θα κάναμε; Πως θα…ελπίζαμε για ένα καλλίτερο αύριο; Αυτή ακριβώς είναι η απάντηση:
Αν δεν υπήρχε ελπίδα, δεν θα ελπίζαμε. Τόσο απλά.

Και αν δεν ελπίζεις, δεν φοβάσαι. Και αν δεν φοβάσαι, παίρνεις την ζωή στα χέρια σου και την στύβεις. Την πλάθεις όπως εσύ θες. Αναλαμβάνεις τα ηνία, χωρίς να περιμένεις «Μεσσίες», «Σωτήρες» ή «Απελευθερωτές».

Ο μέγας Νίκος Καζαντζάκης θέλησε να γράψουν στο μνήμα του: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος». ΟΛΟΙ μας το γνωρίζουμε αυτό. Ποιος όμως αναρωτήθηκε γιατί εξισώνει ο Καζαντζάκης τον φόβο με την ελπίδα; Ποιος αναρωτήθηκε γιατί η ελπίδα, κατά τον Καζαντζάκη, κάνει κακό στην ελευθερία; Προφανώς μας κουράζουν αυτές οι σκέψεις και τις προσπερνάμε…

Ο ελεύθερος δεν ελπίζει σε τίποτα και σε κανέναν. Απλά είναι ελεύθερος. Κι αν σκλαβωθεί, δεν ελπίζει σε κανέναν να τον σώσει ή να τον απελευθερώσει. Ελευθερώνεται μόνος του. Και μπορεί να είναι ελεύθερος, ακόμη και με χειροπέδες. Διότι, τα «δεσμά» της ελπίδας και του φόβου, είναι οι αληθινές χειροπέδες, και όχι το κρύο ατσάλι στα χέρια σου από ένα ένστολο πιόνι.

Στο πρώτο μου άρθρο σε αυτήν εδώ την στήλη, χρησιμοποίησα τον αναγραμματισμό του «ΕΛΠΙΔΑ» και έφτιαξα την «ΛΕΠΙΔΑ» στο γνωστό πολιτικό σλόγκαν με την ελπίδα που ακόμη έρχεται… Σήμερα λοιπόν ήρθε η ώρα να το αναλύσω. Σήμερα που η λεπίδα έχει μπει ακόμη πιο βαθιά. Σήμερα που η ελπίδα φαίνεται χαμένη και στεναχωριόμαστε γι αυτό. Απογοητευόμαστε. Λες και πριν που ήταν πανταχού παρούσα, ζούσαμε στον επί γης παράδεισο.

Γι’ αυτό λοιπόν, όπου ακούμε ελπίδες, ας στρίβουμε. Διότι, στην καλλίτερη περίπτωση, η ελπίδα είναι πλεονασμός. Στην χειρότερη, είναι η απόλυτη καταστροφη, το απόλυτο ανάχωμα μπροστά στην πράξη. Να αντικαταστήσουμε λοιπόν το ρήμα "ελπίζω" με το ρήμα "κάνω". Δεν αρκεί να ελπίζουμε να τελειώσει ο πόλεμος. Πρέπει ΕΜΕΙΣ να τον τελειώσουμε. 

Ο Σπινθήρας
info@theodorakism.gr

Η Πανδώρα (ή ανυποψίαστη ψηφοφόρος μπροστά στην κάλπη)

Σχόλια

  1. Για την ελληνική Σκέψη το καλό και το κακό δεν λειτουργούν ποτέ ως μοναδικές καταστάσεις. Το καλό πάντα συνοδεύεται από το κακό και το κακό πάντα συνοδεύεται από το καλό. Γιατί έτσι είναι η ανθρώπινη φύση και όλα γύρω μας εμπεριέχουν αυτό που συμβατικά ονομάζουμε "καλό" και "κακό".

    (Ο Μύθος λέει ότι ο Ζευς πήρε ένα αγγείο έβαλε μέσα το καλό και το κακό, τα ανακάτωσε και μετά άδειασε το περιεχόμενο του αγγείου πάνω από τον κόσμο και τους ανθρώπους.Βλέπε και την εναλλαγή της αρμονίας και του χάους στο αρχαιοελληνικό δράμα).

    Γιαυτό, άλλωστε, στον μύθο ο Ζευς μέσα στο κουτί βάζει όλα τα δεινά αλλά και ένα καλό, την ελπίδα. Η ελπίδα δεν τοποθετήθηκε ως δεινό, αλλά ως "το μοναδικό καλό" ανάμεσα στα δεινά (Η Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών)

    Συμφωνώ ως το πολιτικό μέρος. Δηλαδή ότι το σύστημα χρησιμοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου να ελπίζει ενάντια στον άνθρωπο για να τον καθυποτάξει. Τού δίνει ψεύτικες ελπίδες. Εκεί βρίσκεται το προβλημα, κατά τη γνώμη μου και όχι στην ελπίδα καθαυτήν.

    Το ζητούμενο σήμερα, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι πώς η ελπίδα για το πραγματικά καλό να γίνει "πιστεύω". Όταν το επλίζω γίνεται πιστεύω τότε ο άνθρωπος μεγαλουργεί.

    Και μια ερώτηση προς τον Σπινθήρα: Αν σήμερα, στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, κάτι γινόταν και αφαιρείτο η ελπίδα από την καρδιά των ανθρώπων τί θα γινόταν άραγε; Η κοινωνία θα μετατρεπόταν αυτομάτως σε μια κοινωνία συνειδητοποιημένη;


    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγαπητή Αναστασία,

    Σε ευχαριστώ για το σχόλιό σου και την ευκαιρία που μου δίνεις για περαιτέρω ανάλυση!

    Η αλήθεια βέβαια είναι πως την εκδοχή του μύθου της Πανδώρας, όπου ο Δίας αδειάζει το πιθάρι με τα καλά και τα κακά στον κόσμο, την αγνοώ. Θα ήθελα βέβαια να μάθω, αν στην πηγή που αναφέρεσαι (Η Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών), η φράση "μοναδικό καλό" έχει την μορφή σχολιασμού του συντάκτη, ή αναφέρεται σε απόδοση από την αρχική πηγή. Για το δεύτερο αμφιβάλλω πάρα πολύ, ενώ για το πρώτο (μετέπειτα κριτικός σχολιασμός) είμαι σίγουρος πως συμβαίνει κατά κόρον εδώ και αρκετούς αιώνες, όπως αναφέρω και στο άρθρο, όχι πάντα καλοπροαίρετα. Αντίθετα, στις κύριες πηγές του μύθου, όπως ο Ησίοδος και ο Υγίνος (Έργ. & Ημ. 54-105, Θεογ. 559-589, Υγίν.μύθ.142, Σχόλ. Ησ. Έργ.& Ημ. 89), αναφέρεται ξεκάθαρα σε "δεινά", χωρίς να ξεχωρίζει την Ελπίδα. Και σαφώς αναφέρεται το "καλό-κακό/κακό-καλό", καθώς πριν ανοιξει το πιθάρι με τα δεινά η Πανδώρα, μόνο καλό υπήρχε στον κόσμο. Έπρεπε με κάποιον τρόπο λοιπόν, να μπει και το "κακό", εξ ου και ο μύθος της Πανδώρας. Ο Αισχύλος μάλιστα, σε μία έμεση αναφορά στο "Προμηθέας Δεσμώτης" χρησιμοποιεί με ιδιαίτερη μαεστρία τον μύθο, αναφέροντας στον διάλογο του Χορού με τον Προμηθέα (αδερφός του Επιμηθέα):
    ------
    Χορός
    μή πού τι προύβης τῶνδε καὶ περαιτέρω;
    Μα πε μου, μην προχώρησες πιο πέρ' ακόμα;

    250
    Προμηθεύς
    θνητούς γ᾽ ἔπαυσα μὴ προδέρκεσθαι μόρον.
    Τους έπαυσα στα μάτια εμπρός να 'χουν τo χάρο.

    Χορός
    τὸ ποῖον εὑρὼν τῆσδε φάρμακον νόσου;
    Ποιο γιατρικό για την αρρώστια αυτή τους βρήκες;

    Προμηθεύς
    τυφλὰς ἐν αὐτοῖς ἐλπίδας κατῴκισα.
    Τυφλές ελπίδες θρόνιασα μες στην καρδιά τους.

    Χορός
    μέγ᾽ ὠφέλημα τοῦτ᾽ ἐδωρήσω βροτοῖς.
    Μεγάλο αυτό στον άνθρωπο χάρισες κέρδος.

    Προμηθεύς
    πρὸς τοῖσδε μέντοι πῦρ ἐγώ σφιν ὤπασα.
    Μα έξω απ' αυτά και τη φωτιά του 'δωσ' ακόμα.
    ------
    Δηλαδή τους έδωσε "τυφλές ελπίδες" για να αντέξουν τον φόβο του θανάτου, αλλά τους έδωσε και την φωτιά για να αντεπεξέλθουν στην ζωή!

    Σε ότι αφορά την τελευταία πολύ σημαντική σου ερώτηση, πλην όμως εξαιρετικά θεωρητική, θα απαντούσα, όχι τόσο θεωρητικά, πως ναι, μακροχρόνια, ο Άνθρωπος θα αναγκαζόταν να συνειδητοποιήσει την ανάγκη για Αντί-δραση μπροστά στα δεινά του. Αρκεί να φανταστούμε μία επιστήμη που μπρος στις ασθένειες δεν πειραματίζεται και δεν εφευρίσκει αντίδοτα, αλλά εναποθέτει τις ελπίδες τις κάπου αλλού (πχ κάποιο υπερφυσικό ον, όπως συμβαίνει στις περισσότερες θρησκείες). Αυτό συνέβη στο παρελθόν, αλλά στην πορεία, ο Άνθρωπος συνειδητοποίησε πως πρέπει ο ίδιος να κάνει κάτι. Και σε αυτή την συνειδητοποίηση δεν βοήθησε η πρότερη ελπίδα που είχε στα υπερφυσικά, αλλά η ίδια η ανάγκη για δράση, καθώς τα δεινά παρέμειναν, παρά τις ...σπονδές στον θεό του Κεραυνού, ή τις ανθρωποθυσίες στον Ουιτζιλοπότστλι και την Τσικομεκόατλ!

    Όσο για το "συνειδητοποιημένη Κοινωνία", νομίζω πως δεν είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι ο "συνειδητοποιημένος πολίτης", που θα φτιάξει την Κοινωνία του. Και παραδείγματα συνειδητοποιημένων πολιτών έχουμε αρκετά στην σύντομη ανθρώπινη ιστορία. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και πολλές δεκαετίες μέσα στην Κοινωνία των ανθρώπων, όμως οι περισσότεροι δεν θέλουν να λάβουν την "φωτιά" του Μίκη, αλλά επιλέγουν τις "τυφλές ελπίδες" που τους τάζουν άλλοι...

    Ο Σπινθήρας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αναστασία Βούλγαρη14 Απριλίου 2016 στις 4:18 μ.μ.

    Αγαπητέ Σπινθήρα,

    Ευτυχής για το άνοιγμα τούτο τού διαλόγου απαντώ:
    Αναφέρθηκα στην απόδοση του Μύθου όχι στην πηγή (η αλήθεια είναι ότι έχει χυθεί πολλή μελάνη από σοφούς μελετητές για το ζήτημα της απόδοσης των μύθων ανά τους αιώνες. Επομένως θα έπρεπε στην πηγή ευθύς αμέσως να προστρέξω) και σ' ευχαριστώ που με παρακίνησες να ανατρέξω στον αγαπημένο Ησίοδο.

    Γράφει με την ωραία ποιητική του γλώσσα ο Ησίδος: (Αντιγράφω από την έκδοση του Ζαχαρόπουλου σε μετάφραση του μέγιστου Παναγιώτη Λεκατσά)

    Στον στ. 55 ο Δίας αποφασίζει τη δημιουργία της Πανδώρας. Ακολουθεί η δημιουργία της και το στάλσιμό της στυς ανθρώπους, έως τον στ. 87. Και μετά λέει-αντιγράφω από το βιβλίο:

    " Γιατί χωρίς ολότελα κακά τα γένη των ανθρώπων πρώτα ζούσανε στη γη, δίχως τα μαύρα βάσανα και δίχως τις αρρώστειες τις πολύμοχτες που φέραν στους ανθρώπους τους θανάτους.
    Αλλά η γυναίκα (σ.σ. εννοεί την Πανδώρα, την έχει περιγράψει παραπάνω) πήρε με τα χέρια της και σήκωσε το μέγα κούπωμα τού πιθαριού κι όλα τα σκόρπισε, και θλιβερές για τους ανθρώπους έγνοιες έτσι ετοίμασε. Μονάχη η η ελπίδα εκεί μέσα στην άσπαστη τη φυλακή της, κάτου απ' τα χείλη απόμεινε του πιθαριού κι έξω ΔΕΝ πέταξε από την πόρτα. Γιατί εκείνη πρόφθασε του πιθαριού το κούπωμα να ξαναβάλη- πες έτσι ο Δίας το θέλησεν, ο Δίας που κρατάει την καταιγίδα και τα νέφη συμμαζεύει στον αιθέρα" στ. 100. Έως τον 105 που λες δεν αναφέρει την Πανδώρα. Η Ελπίδα, λοιπόν στον Ησίοδο παραμένει κλεισμένη στο κουτί. Αλλά και για τον Ν.Α. Κουν, τον Σοβιετικό ιστορικό στο βιβλίο του "Μύθοι και θρύλοι της αρχαίας Ελλάδας". Κλεισμένη στο κουτί η ελπίδα, λοιπόν και τί απέγινε, δεν το βρήκα πουθενά στα βιβλία που έχω.

    Στη Θεογονία, οι στίχοι που αναφέρεις περιγράφουν τη διαδικασία δημιουργίας της Πανδώρας κι όχι για το κουτί με τα δεινά.

    Τώρα για το "καλό" και το "κακό" δεν εννοούσα ότι δεν υφίσταντο ως λέξεις και έννοιες. Αλλά δεν είναι ο τόπος εδώ για μια ανάλυση περί καλού και κακού. Είναι μεγάλο θέμα και προτιμώ να εστιάσω στην τελευταία σου παράγραφο για τον Μίκη.

    Πριν από αυτό να πω ότι όταν μιλώ για κοινωνία εννοώ τους πολίτες. Γιατί για να υπάρξει ο πολίτης πρέπει να υπάρχει η ΠΟΛΙΣ, δηλαδή η κοινωνία. Πόλις, πολίτης. Αν δεν υπάρχει κοινωνία δεν υπάρχει πολίτης, υπάρχουν άτομα.Αρα το ίδιο λέμε.

    Γιατί ο λαός δεν άκουσε τον Μίκη: Συμφωνώ επειδή είχε πειστεί από τις ψεύτικες ελπίδες που αφειδώς μοίρασε ο Συριζα.
    Η σχέση της αριστεράς με τον Μίκη είναι ούτως ή άλλως προβληματική κι αυτό φυσικά όχι με ευθύνη του Μίκη, αλλά με τεράστια ευθύνη του κόσμου της αριστεράς και των ηγεσιών της. Η στάση της αριστεράς άπέναντι στον Μίκη είναι απαράδεχτη εδώ και 40 χρόνια. Απομακρύνθηκαν από τον λόγο του, από τα μηνύματά του, από το έργο του. Δεν ασχολήθηκαν με τα κείμενα του, δεν τοποθετήθηκαν στις προτάσεις του. Τον συκοφάντησαν, παραποίησαν το λόγο του, δεν μίλησαν στα παιδιά τους για το έργο του...και άλλα πολλά που τα έχουμε γράψειε εδώ πολλές φορές.
    Με λίγα λόγια κόψανε τις ρίζες τους με τα ίδια τους τα χέρια. Και να πού κατάντησαν: Να πείθονται από ψεύτικες ελπίδες. Φυσικά υπήρξαν και υπάρχουν πάρα πολλοί μέσα στην αριστερά, που πιστεύουν και ακολουθούν τον Μίκη, αλλά δεν τολμούν να το πουν. Αυτό το έζησα και το ζω συχνά. Ανθρωποι που λένε "Μίκης" και κλαίνε.

    Γενικά οι Ελληνες είμαστε λαός Οιδίποδας. Πρέπει να τυφλώσουμε τα μάτια μας με τα ίδια μας τα χέρια για να δούμε. Ας δούμε όμως πριν να είναι αργά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Πάρτε μέρος στον διάλογο.

Σχόλια υβριστικά και σχόλια που δεν έχουν σχέση με το περιεχόμενο της εκάστοτε ανάρτησης, όπως επίσης και σχόλια που προκαλούν εντάσεις και διαπληκτισμούς, θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Επίσης ανώνυμα σχόλια δεν θα αναρτώνται.